WITAMINA B12

Synonimy: kobalamina, cyjanokobalamina, czynnik przeciwanemiczny, czynnik wątrobowy, factor Castle’a.
Nazwy pochodnych: hydroksykobalamina, nitritokobalamina.

JAK ODKRYTO WITAMINĘ B12

W 1926r. Whipple i współpracownicy ogłosili , że podawanie wątroby wykrwawionym psom przyspiesza ich powrót do zdrowia. Minot i Murphy podjęli dalsze badania kliniczne dowodząc, że wątroba jest skutecznym środkiem leczniczym w leczeniu niedokrwistości złośliwej.
W roku 1948 Rickes z współpracownikami po 6 latach żmudnych badań (oraz Smith i Parker), wyizolowali z wątroby czysty, krystaliczny związek o czerwonym zabarwieniu, który w dawkach kilku mikrogramów zapobiegał wystąpieniu niedokrwistości. Związek zawierał fosfor i kobalt – nazwano go początkowo witaminą B12, a potem kobaminą, kobalaminą itd.

Wkrótce odkryto, że bogatym źródłem witaminy B12 jest płyn fermentacyjny stosowany w hodowli Streptomyces griseus, z którego uzyskiwano streptomycynę.
W ten sposób wysiłkiem wielu ludzi udało się otrzymać swoisty i chemicznie czysty lek przeciw niedokrwistości złośliwej.

BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI WITAMINY B12

Witamina B12 jest ogólną nazwą związków tzw. korynoidów o zbliżonej budowie chemicznej i podobnej funkcji fizjologicznej. Wspólnym elementem budowy tych związków jest układ pierścieniowy, składający się z czterech zredukowanych pierścieni pirolowych połączonych trzema mostkami węglowymi tzw. koryna.

Właściwości witaminy B12

Witamina B12 krystalizuje w postaci czerwonych igieł. Zawiera 4,5% kobaltu i jest silnie higroskopijna. Jest odporna na ogrzewanie w temperaturze 100°C w środowisku obojętnym. Zarówno środowisko kwaśne, jak i zasadowe powodują częściowy rozkład witaminy i obniżenie jej aktywności biologicznej.

Metale ciężkie i środki silnie utleniające niszczą witaminę B12. Jest odporna na działanie fenoli i dlatego ta grupa związków może być używana do jej konserwowania.

GDZIE WYSTĘPUJE WITAMINA B12

Zdaniem wielu autorów głównym źródłem witaminy B12 w naturze są drobnoustroje. Śladowe ilości witaminy B12 znajdują się w glebie i wodach stawów. Występuje ona natomiast w dużej ilości w wątrobie i tkance mięśniowej przeżuwaczy, gdyż produkują ją drobnoustroje znajdujące się w przedżołądkach tych zwierząt. Stąd bogatym źródłem kobalaminy są produkty zwierzęce, zwłaszcza podroby: wątroba i nerki (powyżej 20 µg w 100g). Mniejsze ilości tej witaminy znajdują się w rybach i jajach (od 5 do 20 µg w 100g). Najmniej (poniżej 1 µg w 100g) zawierają: mleko, przetwory mleczne, mięso wieprzowe i wędliny oraz drób i wędliny drobiowe.
Produkty roślinne w ogóle nie zawierają witaminy B12.

Zawartość witaminy B12 w produktach spożywczych

Zawartość witaminy B12 w 100 g	Produkty spożywcze
Poniżej 1 µg	mleko i przetwory mleczne (śmietana, jogurt, kefir, sery twarogowe), makaron jajeczny, piersi kurczaka, wieprzowina, baleron, szynka
1-5 µg	sery dojrzewające (brie, gouda, edamski), szynka wołowa, cielęcina, wołowina, jaja, ryby (dorsze, mintaje, morszczuki, flądry)
5-20 µg	ryby (łososie, śledzie, makrele, pstrągi), królik
Powyżej 20 µg	ryby (szczupaki), wątroby i nerki: wieprzowe, wołowe, cielęce i drobiowe

FUNKCJE WITAMINY B12 W ORGANIZMIE

• uczestniczy w przemianach puryn i pirymidyn
• zapobiega anemii złośliwej
• bierze udział w syntezie DNA
• tworzy osłonki komórek nerwowych
• uczestniczy w przemianach metabolicznych tłuszczów i węglowodanów
• bierze udział w przemianie kwasu foliowego do biologicznie aktywnego tetrahydrofolianu

SKUTKI NIEDOBORU I NADMIARU WITAMINY B12

Objawy hipowitaminozy (niedoboru)

• zaburzenia powstawania ciałek krwi, zwłaszcza czerwonych (niedokrwistość złośliwa, magaloblastyczna)
• zaburzenia w układzie nerwowym
• zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej żołądka
• hiperhomocysteinemia

Gdy zabraknie witaminy B12

Pierwszymi znakami ostrzegawczymi mogą być:
zmęczenie utrzymujące się stany rozdrażnienia depresja drętwienie rąk i nóg trudności w chodzeniu jąkanie się stany zapalne ust niemiły zapach ciała dolegliwości miesiączkowe

Objawy hiperwitaminozy (nadmiaru)

Przy stosowaniu przez dłuższy czas megadawek tej witaminy zaobserwowano u niektórych ludzi objawy uczuleniowe.

ZAPOTRZEBOWANIE DOBOWE NA WITAMINĘ B12

Grupa ludności – wiek, lata	µg/osobę – normy zalecane
Niemowlęta 0 – 0,5 0,5 – 1,0	0,5 1,5
Dzieci 1 – 3 4 – 6 7 – 9	2,0 2,5 3,0
Dziewczęta 10 – 12 13 – 15 16 – 18	3,0 3,0 3,0
Chłopcy 10 – 12 13 – 15 16 – 18	3,0 3,0 3,0
kobiety aktywność fizyczna 19 – 25 mała umiarkowana duża	3,0 3,0 3,0
kobiety aktywność fizyczna 26 – 60 mała umiarkowana duża	3,0 3,0 3,0
kobiety ciężarne II – III trymestr	4,0
kobiety karmiące	4,0
kobiety powyżej 60 lat	2,5
mężczyźni 19 – 25 aktywność mała umiarkowana duża	3,0 3,0 3,0
mężczyźni 26 – 60 aktywność mała umiarkowana duża	3,0 3,0 3,0
Powyżej 60 lat	2,5

CIEKAWOSTKI O WITAMINIE B12

• Witamina B12 uczestniczy w syntezie metioniny – hormonu, który m.in. przyczynia się do wykształcenia „ciepłych” uczuć: miłości , szczęścia i radości.
• Witamina B12 jest magazynowana w wątrobie ludzkiej. Jej zapasy wystarczają na 3-6 lat prawidłowego funkcjonowania organizmu.
• Większość wegetarian cierpi na niedobory witaminy B12. Najczęściej objawy są miernie nasilone.
• Cukier, słodycze i napoje słodzone zaburzają środowisko naturalne flory jelitowej (drobnoustrojów występujących w jelicie człowieka) i obniżają wchłanianie witaminy B12.

opracowanie: mgr inż. Krystyna Beata Radziwon