WITAMINA B12
Synonimy: kobalamina, cyjanokobalamina, czynnik przeciwanemiczny, czynnik wątrobowy, factor Castle’a.
Nazwy pochodnych: hydroksykobalamina, nitritokobalamina.
JAK ODKRYTO WITAMINĘ B12
W 1926r. Whipple i współpracownicy ogłosili , że podawanie wątroby
wykrwawionym psom przyspiesza ich powrót do zdrowia. Minot i Murphy
podjęli dalsze badania kliniczne dowodząc, że wątroba jest skutecznym
środkiem leczniczym w leczeniu niedokrwistości złośliwej.
W roku 1948 Rickes z współpracownikami po 6 latach żmudnych badań (oraz
Smith i Parker), wyizolowali z wątroby czysty, krystaliczny związek o
czerwonym zabarwieniu, który w dawkach kilku mikrogramów zapobiegał
wystąpieniu niedokrwistości. Związek zawierał fosfor i kobalt – nazwano
go początkowo witaminą B12, a potem kobaminą, kobalaminą itd.
Wkrótce odkryto, że bogatym źródłem witaminy B12 jest płyn
fermentacyjny stosowany w hodowli Streptomyces griseus, z którego
uzyskiwano streptomycynę.
W ten sposób wysiłkiem wielu ludzi udało się otrzymać swoisty i chemicznie czysty lek przeciw niedokrwistości złośliwej.
BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI WITAMINY B12
Witamina B12 jest ogólną nazwą związków tzw. korynoidów o zbliżonej budowie chemicznej i podobnej funkcji fizjologicznej. Wspólnym elementem budowy tych związków jest układ pierścieniowy, składający się z czterech zredukowanych pierścieni pirolowych połączonych trzema mostkami węglowymi tzw. koryna.
Właściwości witaminy B12
Witamina B12 krystalizuje w postaci czerwonych igieł. Zawiera 4,5% kobaltu i jest silnie higroskopijna. Jest odporna na ogrzewanie w temperaturze 100°C w środowisku obojętnym. Zarówno środowisko kwaśne, jak i zasadowe powodują częściowy rozkład witaminy i obniżenie jej aktywności biologicznej.
Metale ciężkie i środki silnie utleniające niszczą witaminę B12. Jest odporna na działanie fenoli i dlatego ta grupa związków może być używana do jej konserwowania.
GDZIE WYSTĘPUJE WITAMINA B12
Zdaniem wielu autorów głównym źródłem witaminy B12 w naturze są
drobnoustroje. Śladowe ilości witaminy B12 znajdują się w glebie i
wodach stawów. Występuje ona natomiast w dużej ilości w wątrobie i
tkance mięśniowej przeżuwaczy, gdyż produkują ją drobnoustroje
znajdujące się w przedżołądkach tych zwierząt. Stąd bogatym źródłem
kobalaminy są produkty zwierzęce, zwłaszcza podroby: wątroba i nerki
(powyżej 20 µg w 100g). Mniejsze ilości tej witaminy znajdują się w
rybach i jajach (od 5 do 20 µg w 100g). Najmniej (poniżej 1 µg w 100g)
zawierają: mleko, przetwory mleczne, mięso wieprzowe i wędliny oraz drób
i wędliny drobiowe.
Produkty roślinne w ogóle nie zawierają witaminy B12.
Zawartość witaminy B12 w produktach spożywczych
Zawartość witaminy B12 w 100 g | Produkty spożywcze |
Poniżej 1 µg | mleko i przetwory mleczne (śmietana, jogurt, kefir, sery twarogowe), makaron jajeczny, piersi kurczaka, wieprzowina, baleron, szynka |
1-5 µg | sery dojrzewające (brie, gouda, edamski), szynka wołowa, cielęcina, wołowina, jaja, ryby (dorsze, mintaje, morszczuki, flądry) |
5-20 µg | ryby (łososie, śledzie, makrele, pstrągi), królik |
Powyżej 20 µg | ryby (szczupaki), wątroby i nerki: wieprzowe, wołowe, cielęce i drobiowe |
FUNKCJE WITAMINY B12 W ORGANIZMIE
- uczestniczy w przemianach puryn i pirymidyn
- zapobiega anemii złośliwej
- bierze udział w syntezie DNA
- tworzy osłonki komórek nerwowych
- uczestniczy w przemianach metabolicznych tłuszczów i węglowodanów
- bierze udział w przemianie kwasu foliowego do biologicznie aktywnego tetrahydrofolianu
SKUTKI NIEDOBORU I NADMIARU WITAMINY B12
Objawy hipowitaminozy (niedoboru)
- zaburzenia powstawania ciałek krwi, zwłaszcza czerwonych (niedokrwistość złośliwa, magaloblastyczna)
- zaburzenia w układzie nerwowym
- zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej żołądka
- hiperhomocysteinemia
Gdy zabraknie witaminy B12
Pierwszymi znakami ostrzegawczymi mogą być:
zmęczenie
utrzymujące się stany rozdrażnienia
depresja
drętwienie rąk i nóg
trudności w chodzeniu
jąkanie się
stany zapalne ust
niemiły zapach ciała
dolegliwości miesiączkowe
Objawy hiperwitaminozy (nadmiaru)
Przy stosowaniu przez dłuższy czas megadawek tej witaminy zaobserwowano u niektórych ludzi objawy uczuleniowe.
ZAPOTRZEBOWANIE DOBOWE NA WITAMINĘ B12
Grupa ludności – wiek, lata | µg/osobę – normy zalecane |
Niemowlęta 0 – 0,5 0,5 – 1,0 | 0,5 1,5 |
Dzieci 1 – 3 4 – 6 7 – 9 | 2,0 2,5 3,0 |
Dziewczęta 10 – 12 13 – 15 16 – 18 | 3,0 3,0 3,0 |
Chłopcy 10 – 12 13 – 15 16 – 18 | 3,0 3,0 3,0 |
kobiety aktywność fizyczna 19 – 25 mała umiarkowana duża | 3,0 3,0 3,0 |
kobiety aktywność fizyczna 26 – 60 mała umiarkowana duża | 3,0 3,0 3,0 |
kobiety ciężarne II – III trymestr | 4,0 |
kobiety karmiące | 4,0 |
kobiety powyżej 60 lat | 2,5 |
mężczyźni 19 – 25 aktywność mała umiarkowana duża | 3,0 3,0 3,0 |
mężczyźni 26 – 60 aktywność mała umiarkowana duża | 3,0 3,0 3,0 |
Powyżej 60 lat | 2,5 |
CIEKAWOSTKI O WITAMINIE B12
- Witamina B12 uczestniczy w syntezie metioniny – hormonu, który m.in. przyczynia się do wykształcenia „ciepłych” uczuć: miłości , szczęścia i radości.
- Witamina B12 jest magazynowana w wątrobie ludzkiej. Jej zapasy wystarczają na 3-6 lat prawidłowego funkcjonowania organizmu.
- Większość wegetarian cierpi na niedobory witaminy B12. Najczęściej objawy są miernie nasilone.
- Cukier, słodycze i napoje słodzone zaburzają środowisko naturalne flory jelitowej (drobnoustrojów występujących w jelicie człowieka) i obniżają wchłanianie witaminy B12.
opracowanie: mgr inż. Krystyna Beata Radziwon