Czerniaki skóry są nowotworami skóry, które wywodzą się z komórek melanocytarnych. W ostatnich latach wzrasta częstość zachorowań, a najczęściej chorują osoby około 50 roku życia. Głównym czynnikiem ryzyka jest ekspozycja na promieniowanie słoneczne oraz sztuczne (np. solaria). Leczeniem z wyboru czerniaka jest biopsja wycinająca zmiany skórnej.
W tym artykule
Co to jest czerniak?
Czerniak to złośliwy nowotwór skóry, wywodzi się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych. W Polsce nowotwór ten nie występuje często, rocznie jest to około 3600 rozpoznań (1). Może rozwijać się na podstawie znamienia barwnikowego lub we wcześniej niezmienionej skórze. Zwykle jest to zmiana asymetryczna, o nierównych brzegach i różnym kolorze. Może także uwypuklać się ponad poziom otaczającego naskórka, a średnica zmiany zwykle przekracza 5 cm.
Pomocna do rozpoznania jest skala ABCDE, która opisuje objawy czerniaka ( A – asymetry, B – borders, C – color, D – diameter, E – elevation/evolution) (2). W Polsce rozpoznanie choroby stawia się stosunkowo rzadko, około 3000- 4000 przypadków rocznie, z podobną częstością u kobiet jak i u mężczyzn, ale w ostatnich latach częstość zachorowań wzrasta. Więcej informacji w artykule Czerniak – objawy, leczenie i profilaktyka.
Czerniaki na ogół są wynikiem zwiększonej ekspozycji na promieniowanie słoneczne (intensywne opalanie na słońcu), a także na sztuczne światło (solarium), ważną rolę odgrywa także predyspozycja genetyczna (3). Dodatkowymi czynnikami ryzyka jest jasna karnacja, liczne piegi, niebieskie oczy, duża ilość znamion barwnikowych. W większości wypadków w przypadku rozpoznania zmiana ma charakter miejscowy (ograniczony tylko do skóry), ale nieleczona może dawać przerzuty do węzłów chłonnych i wtedy rokowanie jest znacznie gorsze.
Pierwsze objawy czerniaka
Należy przynajmniej raz w miesiącu oglądać skórę. Pojawienie się nowego znamienia, powiększanie się istniejących znamion, zmiana ich barwy i/lub kształtu powinna zaniepokoić i skłonić do udania się do lekarza, najlepiej doświadczonego dermatologa, który za pomocą dermatoskopu oceni zmiany skórne i w razie potrzeby skieruje do chirurga, który znamię usunie i odda do badania histopatologicznego. Wcześnie wykryty czerniak jest wyleczalny.
Jak wygląda czerniak na początku?
Rozpoznanie czerniaka w początkowej fazie może być trudne, gdyż zmiana jest zwykle niewielka. Pod dermatoskopem jednak powinna być nieregularna, o różnym ubarwieniu, poszarpanych brzegach, w początkowej fazie może nie przekraczać 5 cm. Rozpoznanie możliwe jest tylko poprzez badanie wycinka skóry.
Pieprzyk a czerniak – różnice
Pomocna będzie już wspomniana wcześniej skala ABCDE. Czerniak powinien spełniać jej kryteria, a pieprzyk nie. Należy jednak pamiętać o powtarzaniu badania dermatoskopowego – gdyż zmiana skórna może zmieniać swój charakter wraz z upływem czasu.
A – asymetria np. znamię przesunięte na jedną stronę
B – brzegi – zwykle poszarpane, nierównomierne, posiadające zgrubienia
C –kolor – zwykle, czerwony, czarny, niejednolity
D – średnica – zwykle duży rozmiar, powyżej 5 mm
E – ewolucja lub elewacja, czyli postępujące zmiany w znamieniu albo uniesienie ponad poziom skóry
Jak szybko rozwija się czerniak?
Najczęstszym typem nowotworu jest czerniak szerzący się powierzchownie i zwykle rozwija się przez kilka miesięcy, ale opisano również przypadki, że zmiana rozwijała się przez kilka tygodni. Czerniak należy do nowotworów szybko postępujących, dlatego tak ważne jest szybkie zgłoszenie się do lekarza w przypadku jakichkolwiek podejrzeń, gdyż szybkie postawienie rozpoznania znacząco zwiększa szanse na pełne wyleczenie.
Badania i diagnostyka czerniaka
Konieczne jest regularne badanie skóry i udanie się do lekarza w razie podejrzenia czerniaka. Badaniem służącym do postawienia podejrzenia jest dermatoskopia, która polega na oglądaniu znamion pod specjalnym powiększeniem. W razie podejrzenia czerniaka konieczna jest wycięcie zmiany z marginesem i poddanie go badaniu histopatologicznemu, które da ostateczne rozpoznanie.
Leczenie czerniaka
Jeśli chodzi o leczenie, to obecnie metodą z wyboru jest biopsja wycinająca, która umożliwia pełną diagnostykę patomorfologiczną. Na wynik badania zwykle czeka się około 1-2 tygodnia. W przypadku czerniaków o grubości powyżej 1 mm lub w razie owrzodzenia powinna być wykonana biopsja węzła wartowniczego (najbliższy węzeł chłonny dla spływu chłonki z okolicy zmiany skórnej). W przypadku dodatniej biopsji węzła chłonnego należy usunąć węzły z tego samego spływu chłonki, a także wykonać badania obrazowe np. PET I TK celem poszukiwania dalszych ognisk nowotworowych (4). Leczenie czerniaka w początkowej fazie (bez przerzutów) zwykle jest skuteczne I zapewnie pełne wyleczenie, natomiast w momencie zajęcia węzłów chłonnych znacznie spada, dlatego tak ważne jest regularne badanie skóry I częsta ocena dermatoskopowa podejrzanych znamion.
Piśmiennictwo
- Didkowska J, Wojciechowska U, Olasek P. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2015 roku. Cancer in Poland in 2015. Warszawa 2015.
- Rutkowski P. Złośliwe nowotwory skóry. Via Medica, Gdańsk 2014.
- Rutkowski P, Wysocki P, Nowecki Z, et al. Czerniaki skóry — zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w 2013 roku. Onkol Prak Klin. 2012; 8: 219–233.
- Rutkowski P, Wysocki PJ, Rutkowski P, Wysocki PJ, Nasierowska-Guttmejer A, Jeziorski A, et al. Cutaneous melanomas 2017, vol. 13(6): 241-258
Artykuł sponsorowany (wp/12)