W tym artykule
TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA
Badanie polega na ocenie zachowania się badanych krwinek czerwonych w obecności surowicy wzorcowej – zawierającej określone przeciwciała, albo badanej surowicy w obecności krwinek wzorcowych – zawierających znane antygeny. Podczas wykonywania oznaczenia obserwuje się, czy nałożona na płytkę szklaną kropla surowicy powoduje aglutynację kropli dodanych krwinek. Aglutynacja jest to zlepianie się krwinek czerwonych pod wpływem surowicy (określając dokładniej – przeciwciał zawartych w surowicy) w duże, widoczne gołym okiem skupiska krwinek. Rutynowe oznaczenie grupy krwi dotyczy układu grupowego AB0 i Rh.
Dla zrozumienia istoty badania poniżej zobrazowano, w jaki sposób – dysponując wzorcowymi krwinkami czerwonymi i wzorcowymi surowicami – można ustalić grupę krwi u danej osoby. Badanie wykonuje się na płytce szklanej, oceniając obecność lub brak aglutynacji między kroplą krwinek i kroplą surowicy według schematu na rycinie 16-5.
Pojawienie się aglutynacji badanych krwinek czerwonych z surowicą zawierającą przeciwciała przeciwko antygenowi A (przeciwciała anty-A) albo przeciwciała przeciwko antygenowi B (przeciwciała anty-B), albo przeciwciała zarówno przeciwko antygenowi A, jak i B (przeciwciała anty-A+B) wskazuje, które z antygenów układu AB0 są na krwinkach obecne. Brak aglutynacji oznacza brak danego antygenu na krwinkach. W ten sposób określa się jedną z czterech głównych grup krwi:
- grupę A – jeżeli zaszła reakcja aglutynacji badanych krwinek tylko z surowicami zawierającymi przeciwciała anty-A,
- grupę B – jeżeli zaszła reakcja aglutynacji badanych krwinek tylko z surowicami zawierającymi przeciwciała anty-B,
- grupę AB – jeżeli zaszła reakcja aglutynacji badanych krwinek z surowicami zawierającymi przeciwciała anty-A i anty-B,
- grupę 0 – jeżeli nie doszło do aglutynacji z żadną z surowic wzorcowych.
Wykrycie regularnych przeciwciał anty-A lub anty-B w badanej surowicy, za pomocą krwinek wzorcowych grupy A lub B, potwierdza wynik oznaczenia. Rutynowe oznaczenie grupy krwi w układzie Rh sprowadza się do wykazania obecności lub braku antygenu D w badanych krwinkach czerwonych za pomocą surowicy wzorcowej, zawierającej przeciwciała anty-D.
Oznaczenie grupy krwi u noworodka z krwi pępowinowej wymaga powtórnego oznaczenia z krwi pobranej z żyły, jeżeli wynik badania ma być wpisany np. do książeczki zdrowia dziecka.
CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Grupę krwi oznacza się po to, aby mieć możliwość dobrania odpowiedniego dawcy przy konieczności przetaczania krwi. Potencjalny dawca krwi musi mieć tę samą grupę krwi w układzie AB0, co biorca krwi (jedynie w ściśle określonych sytuacjach możliwe jest odstępstwo od tej reguły). Nie oznacza to jeszcze, że krew dawcy jest zgodna do przetoczenia z krwią biorcy. Biorca może mieć bowiem w osoczu krwi inne przeciwciała skierowane przeciwko krwinkom czerwonym dawcy, co mogłoby wywołać niekorzystne reakcje poprzetoczeniowe o różnym stopniu nasilenia – groźne dla życia biorcy. O zgodności do przetoczenia krwi dawcy z krwią biorcy rozstrzyga ostatecznie próba krzyżowa (patrz: „Próba krzyżowa”).
W wielu przypadkach, szczególnie kiedy dotyczy to osoby zdrowej, nie przebywającej w szpitalu, badanie wykonuje się jedynie w celu wpisania grupy krwi do dowodu tożsamości, zaspokojenie własnej ciekawości albo przewidywania grupy krwi potomstwa.
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
- Konieczność przetoczenia krwi z powodu nagłej utraty krwi.
- Konieczność przetoczenia krwi w celu leczenia niedokrwistości.
- Przed każdym zabiegiem chirurgicznym, jeśli przewiduje się utratę krwi w trakcie zabiegu.
- Przewidywanie grupy krwi potomstwa.
- Chęć zaspokojenia własnej ciekawości.
Badanie może być wykonywane bez zlecenia lekarza
BADANIA POPRZEDZAJĄCE
Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań, jakkolwiek w praktyce często jest to morfologia krwi (przede wszystkim hematokryt, stężenie hemoglobiny).
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Nie ma specjalnych zaleceń.
OPIS BADANIA
Badanemu pobiera się około 5-10 ml krwi żylnej (patrz „Opis badania” w „Badanie krwi”). U noworodków krew do badania pobiera się z pępowiny. Przy konieczności prawie jednoczesnego ustalania grupy krwi i wykonywania próby krzyżowej, choremu pobiera się krew do wykonania tych badań dwa razy. Nie wolno bowiem do wykonania próby krzyżowej użyć krwi, z której wykonano oznaczenie grupy krwi.
Wynik badania przekazywany jest w formie opisu.
INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE
Przed badaniem
- Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).
JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?
Nie ma specjalnych zaleceń.
MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Brak powikłań, z wyjątkiem niekiedy niewielkiego krwawienia lub krwiaka w miejscu wkłucia igły po pobraniu krwi do badania.
Opracowano na podstawie:
dr n. przyr. Apolonia Rybczyńska
Grupa krwi
„Encyklopedia Badań Medycznych”
Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996
