W tym artykule
Krótkowzroczność (myopia)

ustawieniu szkła okularowego przed okiem
Jeśli gałka oczna jest duża (tak zwykle bywa u krótkowidzów) lub, w przypadku normalnej wielkości, zbyt duża jest refrakcja, biegnące równolegle promienie po załamaniu przez układ optyczny ogniskują się przed siatkówką (Ryc.7-3). Na siatkówce nie powstaje więc obraz ostrego punktu, lecz krążek rozproszenia. Przed oko krótkowidza, aby zogniskować promienie na siatkówce, należy założyć szkło rozpraszające (minusowe). Krótkowidz dobrze widzi z bliska i nie potrzebuje szkieł korekcyjnych. Patrząc daleko, widzi nieostro i w przeciwieństwie do dalekowidza nie może tego wyrównać akomodacją. Mruży więc oczy, żeby ostrzej widzieć, „obcinając” sobie przez to kręgi rozproszenia na siatkówce. Stąd pochodzi nazwa krótkowzroczności (z greckiego myopia = mrużyć).
Nadwzroczność (hypermetropia)

ustawieniu szkła okularowego przed okiem
Jeśli gałka oczna jest zbyt mała lub refrakcja jest za mała, promienie równoległe po załamaniu ogniskują się poza siatkówką, a na siatkówce powstaje nieostry krążek rozproszenia (ryc. 7-4). Przed oko dalekowidza należy założyć szkło skupiające (plusowe). Dalekowidz źle widzi zarówno z daleka, jak i z bliska. Żeby dobrze widzieć daleko musi silnie akomodować, co jest możliwe tylko u młodych osób (nadwzroczność utajona). Z wiekiem zdolność akomodacji maleje i wadę można wyrównać już tylko szkłami okularowymi.
Astygmatyzm
Astygmatyzm (niezborność) to wada wzroku polegająca na tym, że wpadająca do oka wiązka promieni po załamaniu nie łączy się w jednym punkcie, lecz przechodzi przez dwie linie ogniskowe, które leżą w dwóch prostopadłych do siebie płaszczyznach. Czyli obraz punktu w ognisku w osi poziomej jest punktem, natomiast pionowo daje rozproszoną, nieostrą wiązkę stanowiącą linię. Najczęściej przyczyną niezborności jest nieprawidłowa krzywizna rogówki, np. w osi 0 o rogówka łamie z siłą +1,0 dioptrii (D), a w osi 90°+3,0 D. Zapisuje się wówczas szkła cylindryczne, które w jednej osi są obojętne (nie załamują promieni), a w osi prostopadłej do niej załamują promienie o różnej sile.
Starczowzroczność
Starczowzroczność (presbyopia) jest to proces fizjologiczny polegający na utracie zdolności akomodacji oka w późniejszych latach życia. Stopniowo oddala się tzw. punkt bliży wzrokowej, co objawia się coraz to dalszym odsuwaniem od oczu czytanego tekstu. Do wyrównania starczowzroczności stosuje się odpowiednie do wieku szkła plusowe.
wiek
40 – 45
45 – 50
50 – 55
55 – 60
szkła w dioptriach
od +1,0 do +1,5
od +1,5 do +2,0
od +2,0 do +2,5
od +2,5 do +3,0
Zaćma (katarakta)
Jest to zmętnienie soczewki. Zaćmę ocenia się w oparciu o badanie przedniego odcinka oka w lampie szczelinowej, „prześwietlanie” oka wziernikiem (oftalmoskopem) i badanie ostrości wzroku.
Jaskra
Jaskra jest to choroba spowodowana przeważnie utrudnieniami odpływu cieczy wodnej i zwykle powodująca wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego (śródocznego). Jakra może doprowadzić do zaniku tarczy nerwu wzrokowego, czasem pomimo prawidłowego ciśnienia ocznego. Rozpoznanie i przebieg choroby ocenia w oparciu o badanie ciśnienia ocznego, ostrości wzroku, pola widzenia, gonioskopii oraz badanie przedniego i tylnego odcinka oka.
Zez
Jest to odchylenie gałek ocznych od prawidłowego, równoległego patrzenia. W warunkach prawidłowych jedno i drugie oko patrzą równocześnie (fiksują) na oglądany przedmiot, a osie widzenia podczas patrzenia w dal ustawione są równolegle. Oczy fiksują ten przedmiot plamkami (plamkami żółtymi). W zezie dany przedmiot fiksuje tylko jedno oko, drugie natomiast odchyla się w innym kierunku (zezuje). Nauka, która zajmuje się badaniem i leczeniem zeza nazywa się strabologią (z greckiego strabós, z łacińskiego strabismus = zez).
Metody badania zeza zostały omówione szczegółowo w dalszej części rozdziału.
Oczopląs
Jest to mimowolny, szybki ruch gałki ocznej.
Opracowano na podstawie:
dr n. med. Urszula Kozak-Tuleta
Wybrane pojęcia z okulistyki
„Encyklopedia Badań Medycznych”
Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996