Witamina B6 to grupa trzech związków pirydynowych. Pirydoksyna, pirydoksal i pirydoksamina pełnią istotne funkcje jako koenzymy dla wielu enzymów, uczestnicząc w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów.
Synonimy: pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina, adermina.
W tym artykule
Jak odkryto witaminę B6
W 1930 r. Chick i Copping opisali nową witaminę, którą nazwali czynnikiem I. W cztery lata później dokonał tego samego György. W 1935r. Birch, György i Harris wykazali, że niedobór tej witaminy powoduje u szczurów ostre zapalenie skóry, nie ustępujące pod wpływem leczenia kwasem nikotynowym, które dla odróżnienia od pelagry nazwano akrodynią. W 1935 r. W pięciu różnych laboratoriach wyizolowano witaminę B6 z otrąb ryżu. Potem Kuhm ustalił wzór pirydoksyny, a w 1939 r. Harris i Falkers oraz Kuhm i współpracownicy dokonali jej syntezy.
Budowa i właściwości witaminy B6
Nazwa witamina B6 obejmuje grupę trzech naturalnych związków pirydynowych ulegających w organizmie wzajemnym przekształceniom i wykazujących podobne działanie biologiczne.
Pirydoksyna jest białym krystalicznym proszkiem, lekko gorzkawym o temperaturze topnienia 160°C. Rozpuszcza się w wodzie, słabo w 95% alkoholu etylowym, nie rozpuszcza się w eterze. Jest odporna na działanie temperatury i utlenianie, podatna na działanie promieniowania ultrafioletowego. Syntetyczna pirydoksyna jest produkowana w postaci chlorowodorku. Pirydoksyna, pirydoksal i pirydoksamina są koenzymem dla ponad 50 różnych enzymów (transaminaz, dekarboksylaz, dezaminaz, oksydaz) katalizujących przemiany biochemiczne białek, tłuszczów i węglowodanów. W przemianach niektórych aminokwasów jak np.: tryptofanu, fenyloalaniny i tyrozyny pełnią szczególną rolę katalizując kolejne etapy przekształceń związków chemicznych.
Gdzie występuje witamina B6
Głównym źródłem witaminy B6 są produkty zbożowe i ziemniaki (pirydoksyna) oraz mięso i wędliny (pirydoksal i pirydoksamina). Najmniejsze ilości witaminy B6 (poniżej 0,05 mg w 100 g) zawierają płatki kukurydziane, mąka pszenna o najniższym wymiale tzw. typ 500, pieczywo pszenne oraz jabłka, wiśnie i porzeczki.
W mleku i przetworach mlecznych znajduje się poniżej 0,10 mg tej witaminy w 100 g.
Produkty spożywcze pod względem zawartości witaminy B6 można podzielić na 5 grup.
| Zawartość witaminy B6 w 100 g | Produkty spożywcze |
| Poniżej 0,05mg | mąka pszenna wrocławska, pieczywo (bułki pszenne), płatki kukurydziane, owoce (brzoskwinie, grejpfruty, jabłka, wiśnie, porzeczki czerwone), ogórki |
| 0,05 – 0,10 mg | mleko, jogurty, kasza manna, owoce (porzeczki czarne, truskawki, mandarynki, morele), warzywa (kapusta biała), ryby – mintaj |
| 0,10 – 0,50 mg | pieczywo (chleb mieszany, chleb pszenny, chleb żytni razowy), kasza jęczmienna, ryż brązowy, jaja, owoce (pomarańcze, kiwi, banany), warzywa (brokuły, marchew, brukselka), ryby (dorsz), kury |
| 0,50 – 1,00 mg | mięso z piersi indyka, wątroba wieprzowa i wołowa, makrela, łososie, fasola biała, kasza gryczana, soja |
| Powyżej 1,00 mg | otręby pszenne, zarodki pszenne |
Szczególnie bogate w pirodyksynę są:
| Artykuły spożywcze (100 g) | miligramy |
| wątróbka | 0,90 |
| ziarna soi | 0,86 |
| kiełki pszeniczne | 0,72 |
| orzechy włoskie | 0,68 |
| ryby | 0,39 |
| banany | 0,34 |
| mięso pręgi | 0,30 |
| szpinak | 0,25 |
| awokado | 0,22 |
| mąka pełnoziarnista | 0,17 |
| drób | 0,17 |
Funkcje witaminy B6 w organizmie
- Uczestniczy w przemianie aminokwasów i syntezie białek oraz metabolizmie kwasów tłuszczowych.
- Niezbędna w syntezie porfiryn (synteza hemu do hemoglobiny – niezbędnej w produkcji krwinek czerwonych) i hormonów (np.: histamina, serotonina)
- Wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego
- Podnosi odporność immunologiczną organizmu i uczestniczy w tworzeniu przeciwciał.
Skutki niedoboru i nadmiaru witaminy B6
Objawy hipowitaminozy (niedoboru)
- Stany zapalne skóry – dermatitis (łojotokowe zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon śluzowych jamy ustnej, podobnie jak w przypadku braku witaminy B2 i PP).
- Zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym (apatia, bezsenność, nadwrażliwość, napady drgawek).
- Zwiększona podatność na infekcje.
- Niedokrwistość.
Objawy hiperwitaminozy (nadmiaru)
Organizm dobrze toleruje duże dawki witaminy B6. Przy dłuższym stosowaniu pirydoksalu w ilości 2g dziennie mogą wystąpić zaburzenia neurologiczne.
Dobowe zapotrzebowanie na witaminę B6
| Grupa ludności – wiek, lata | mg/osobę – normy zalecane |
| Niemowlęta 0 – 0,5 0,5 – 1,0 |
0,8 1,0 |
| Dzieci 1 – 3 4 – 6 7 – 9 |
1,2 1,4 1,6 |
| Dziewczęta 10 – 12 13 – 15 16 – 18 |
1,6 1,7 1,8 |
| Chłopcy 10 – 12 13 – 15 16 – 18 |
1,8 2,0 2,4 |
| kobiety aktywność fizyczna 19 – 25 mała umiarkowana duża |
1,8 2,0 2,2 |
| kobiety aktywność fizyczna 26 – 60 mała umiarkowana duża |
1,8 2,0 2,2 |
| kobiety ciężarne II – III trymestr | 3,0 |
| kobiety karmiące | 2,9 |
| kobiety powyżej 60 lat | 2,2 |
| mężczyźni 19 – 25 aktywność mała umiarkowana duża |
2,2 2,4 2,6 |
| mężczyźni 26 – 60 aktywność mała umiarkowana duża |
2,2 2,4 2,6 |
| Powyżej 60 lat | 2,4 |
W normalnych warunkach dzienne zapotrzebowanie człowieka na witaminę B6 wynosi 2 – 3 mg pirydoksyny. Czynniki takie jak stres, miesiączka, ciąża, niewydolność serca, podeszły wiek, zbyt niski poziom cukru we krwi, zażywanie pigułek antykoncepcyjnych znacznie zwiększają zapotrzebowanie na pirydoksynę.
opracowanie: mgr inż. Krystyna Beata Radziwon
