Synonimy: filochinon, menachinon, witamina przeciwkrwotocza.
W tym artykule
JAK ODKRYTO WITAMINĘ K
W roku 1929 Dam zauważył podskórne i śródskórne wybroczyny krwawe u kurcząt na sztucznej diecie. W pięć lat później badacz ten wraz z Schouheyderem doszedł do wniosku, że wywołane objawy u kurcząt są chorobą na skutek niedoboru czynnika nazwanego witaminą K potrzebnego do utrzymania normalnego poziomu protrombiny. W 1939 roku Dam, Karr i współpracownicy wyodrębnili czystą witaminę K z liści Lucerny (wit. K1). Wkrótce później Almgnist, Doisy, Friese dokonali syntezy witaminy K. Następnie udało się wykazać, że pewne drobnoustroje mogą syntetyzować czynnik przeciwkrwotoczny (wit. K2).
WŁAŚCIWOŚCI WITAMINY K
Witamina K1 jest jasnożółtą, oleistą cieczą o temperaturze topnienia 20°C. W niższej temperaturze tworzy kryształy. Rozpuszcza się w tłuszczach i rozpuszczalnikach tłuszczowych. Jest odporna na działanie temperatury, ale bardzo wrażliwa na działanie zasad i światła, zwł. promieni ultrafioletowych. Występuje głównie w produktach spożywczych pochodzenia roślinnego. W praktyce stosuje się często utlenioną pochodną witaminy K1, która nie jest wrażliwa na światło.
Witamina K2 jest jasnożółtą, krystaliczną substancją o temperaturze topnienia 54°C. Jej właściwości fizyczne są podobne do tych, które posiada witamina K1. Znajduje się głównie w drobnoustrojach. Witaminy K1 i K2 nie są toksyczne nawet w dużych dawkach. Drobne molekuły witaminy K stymulują w komórkach wątroby produkcję aktywatora krzepnięcia protrombiny, co zapewnia sprawne krzepnięcie krwi z uszkodzonych tkanek.
GDZIE WYSTĘPUJE WITAMINA K
Dieta bogata w warzywa (np. sałatę) , jaja, mleko zawsze pokrywa zapotrzebowanie na witaminę K. Należy podkreślić, że zjełczałe tłuszcze, nadużywanie leków (środki przeciwbólowe, salicylany lub antybiotyki), zanieczyszczone powietrze oraz środki konserwujące w puszkach i gotowych produktach spożywczych niszczą witaminę K, utrudniają jej wchłanianie lub prowadzą do przedwczesnego jej wydalania z organizmu.
Szczególnie bogate w witaminę K są
| Artykuły spożywcze (100 g) | Zawartość (µg) |
| Jarmuż | 500 |
| Szpinak | 350 |
| Brukselka | 230 |
| Brokuły | 210 |
| Sałata | 200 |
| Rzeżucha | 200 |
| Kalafior | 80 |
| Fasola zielona | 45 |
| Ogórki, cukinia | 30 |
| Pomidory | 10 |
FUNKCJE WITAMINY K W ORGANIZMIE
- niezbędna do wytwarzania czynnika przeciwkrwotoczego w wątrobie (przede wszystkim protrombiny)
- uczestniczy w formowaniu tkanki kostnej
- wpływa na przemiany metaboliczne kwasów nukleinowych
- może uczestniczyć w karboksylacji białek (współdziała w syntezie osteokalacyny)
- posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze
- działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo
SKUTKI NIEDOBORU I NADMIARU WITAMINY K
Niedobory witaminy K mogą powodować:
- Obniżony poziom protrombiny we krwi – dotyczy to zwłaszcza ludzi starszych, u których występują zaburzenia w obrębie przewodu pokarmowego (zaburzenia wydzielania żółci, wchłaniania w jelicie cienkim)
- Wydłużony czas krzepnięcia krwi (krwotoki z nosa, układu pokarmowego i moczowego)
- Skaza krwotoczna noworodków – głównie krwotoki z przewodu pokarmowego
Nadmiar witaminy K:
- nadmierne dawki mogą wpłynąć niekorzystnie na pracę wątroby.
- podawana w formie zastrzyku domięśniowego może wywołać odczyny alergiczne oraz powodować skoki ciśnienia tętniczego.
DZIENNE ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINĘ K
- u dzieci wynosi 1 mg
- u dorosłych 4 mg
Ciekawostki o witaminie K
- Jogurt i kefir to idealne potrawy między posiłkami, pobudzające wytwarzanie witaminy K.
- Zjełczałe tłuszcze, nadużywanie leków (salicylanów lub antybiotyków) oraz środki konserwujące w puszkach i gotowych produktach spożywczych niszczą witaminę K, utrudniają jej wchłanianie lub prowadzą do przedwczesnego jej wydalania z organizmu.
opracowanie: mgr inż. Krystyna Beata Radziwon, fot. Mannasource
