Kwas foliowy reguluje procesy metaboliczne w organizmie, bierze udział jako koenzym w przenoszeniu reszt jednowęglowych, uczestniczy w syntezie puryn, pirymidyn i niektórych aminokwasów, a także w procesie podziału komórek. Wraz z witaminą B12 uczestniczy w regulacji tworzenia i dojrzewania czerwonych krwinek.
Synonimy: folacyna, folan, kwas pteroiloglutaminowy, witamina B9.
W tym artykule
Jak odkryto kwas foliowy
W roku 1935r. Wills i Stewart przeprowadzili następujący eksperyment. Podawali małpom racje żywnościowe ubogiej ludności Bombaju, wywołując u ich niedokrwistość, która ustąpiła po podaniu autolizowanych drożdży. W 3 lata później Wills i Evans potwierdzili przydatność kliniczną preparatów drożdży u pacjentów chorych na niedokrwistość makrocytową (megaloblastyczną). W owym czasie Stockstad i Mauming wykazali, że kurczęta potrzebują do wzrostu nie znanego dotąd czynnika, który nazwali „factor U”. Znajdował się on w drożdżach, otrębach, lucernie. W 1941r. Mitchell, Shunell i Wiliams otrzymali ze szpinaku związek, który nazwali kwasem foliowym (łac. folium= liść).
W roku 1946 Augier wraz ze współpracownikami zsyntetyzował kwas pteroiloglutaminowy.
Budowa i właściwości folanów
W produktach naturalnych kwas foliowy występuje głównie w postaci połączeń z 2 do 7 cząsteczkami kwasu glutaminowego tzw. pteroilopoliglutaminowego (np. kwas pteroilodwuglutaminowy, pteroilotrójglutaminowy i dalsze aż do pteroilosiedmioglutaminowego).
W skład związków typu foliowego wchodzi pochodna jednej z pteryn. Pteryny są to barwniki wywodzące się z układu pterynowego występujące w pyłku skrzydeł motyli. Znanych jest wiele pteryn a m.in.: Ksantopteryna, Izoksantopteryna, Lenkopteryna.
Kwas foliowy i jego pochodne składają się z 6-metylopteryny oraz kwasu para-aminobenzoesowego i jednej lub kilku cząstek kwasu glutaminowego. Nazwę kwas foliowy zarezerwowano dla kwasu pteroiloglutaminowego (kwas pterowy jest to połączenie pteryny z kwasem para-aminobenzoesowym).
Nazwa folacyna (folany) obejmuje szereg pochodnych kwasu foliowego o różnym stopniu utleniania.
Właściwości kwasu foliowego
Kwas foliowy jest jasno żółtą substancją rozpuszczalną w wodzie (jego sole są dobrze rozpuszczalne w wodzie). Kwas foliowy stosunkowo łatwo rozpada się pod wpływem podwyższonej temperatury i światła słonecznego. Nawet wskutek stosowania zwykłych metod obróbki kulinarnej zawartość tego kwasu obniża się dość znacznie.
Gdzie występuje kwas foliowy
Związki typu kwasu folowego (foliowego) są bardzo szeroko rozpowszechnione w naturze. Występują one w tkankach wielu roślin i zwierząt, zwł. w zielonych warzywach liściastych oraz w wątrobie i drożdżach.
Witamina ta występuje w produktach spożywczych w bardzo zróżnicowanych ilościach. Dobrym jej źródłem są warzywa i owoce bogate również w witaminę C np.: pomarańcze, brukselka, kapusta włoska oraz warzywa i owoce będące źródłem beta-karotenu między innymi liście pietruszki, szpinak, cykoria, sałata, pomidory, suche nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, soja zawierająca od 150 – 250mg w 100g produktu).
Folany są wrażliwe na gotowanie. Chroni je natomiast dodatek kwasu askorbinowego (witaminy C).
| Zawartość folacyny w 100g produktu | Produkty spożywcze |
| Powyżej 5mg | polędwica sopocka, polędwica z indyka, ryby (mintaj, morszczuk, śledzie), owoce (śliwki, brzoskwinie, jabłka, morele) |
| 5 – 50mg | mleko, sery dojrzewające i twarogowe, kurczaki, indyki, ziemniaki, pieczywo, płatki kukurydziane, kasze: gryczana i jęczmienna, ryby (dorsze, makrele), owoce (banany, truskawki, kiwi), warzywa (kalarepy, pomidory), orzechy |
| 50 – 100mg | warzywa (kapusta włoska, sałata, brokuły, brukselka, pietruszka korzeń, ryż brązowy, mąka pszenna, wrocławska, jaja, płatki owsiane, wątroba wieprzowa |
| 150 – 250mg | warzywa (szpinak, pietruszka – natka, fasola biała, groch), wątroba cielęca |
| Powyżej 250mg | wątroba wołowa, wątroba drobiowa – kurczak, soja, zarodki pszenne, otręby pszenne, drożdże piekarskie |
Funkcje kwasu foliowego w organizmie
- Reguluje różne procesy metaboliczne w organizmie, np. bierze udział jako koenzym w przenoszeniu reszt jednowęglowych
- Uczestniczy w syntezie puryn, pirymidyn i niektórych aminokwasów.
- Bierze udział w procesie podziału komórek.
- Współuczestniczy z witaminą B12 w regulacji tworzenia i dojrzewania czerwonych krwinek.
opracowanie: mgr inż. Krystyna Beata Radziwon
