Badanie nazywane jest również: BADANIE RADIOLOGICZNE GRUCZOŁU PIERSIOWEGO
Nazwa zwyczajowa: Prześwietlenie sutka
Do badania radiologicznego gruczołu piersiowego zalicza się:
– Mammografię klasyczną,
– Kseromammografię,
– Galaktografię (mammografię kontrastową),
– Pneumocystomammografię.
W tym artykule
TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA
Mammografia klasyczna
Mammografia jest to obrazowa metoda badania gruczołu piersiowego (sutka) z użyciem promieni rentgenowskich (promieni X). Badanie to wykonuje się specjalnym aparatem rentgenowskim (mammograf, mammomat), który pozwala na uzyskanie promieniowania miękkiego (25-45 kV). Pozwala to na odróżnienie poszczególnych struktur oraz zmian patologicznych w sutku.
Kseromammografia
Jest to alternatywna w stosunku do klasycznej mammografii, radiologiczna metoda badania sutków, w której inny jest rodzaj detektora promieniowania rentgenowskiego. Opiera się ona na zjawisku przewodnictwa świetlnego w półprzewodniku (selenie) pod wpływem promieni X. Utajony w półprzewodniku obraz uwidacznia się za pomocą rozpylonego naładowanego elektrycznie proszku, przenosi go na papier i utrwala. Zaletą tej metody, w porównaniu z mammografią, jest możliwość uwidocznienia na zdjęciach profilowych (bocznych) całego sutka wraz ze ścianą klatki piersiowej. Wadą natomiast, możliwość pojawienia się błędów (artefaktów) w czasie obróbki płyty kserograficznej oraz koszt badania. Ponadto wprowadzenie do mammografii klasycznej nowych systemów pozwoliło na redukcję dawki promieniowania, która obecnie jest mniejsza niż w najnowszych technikach kseromammograficznych.
Galaktografia (mammografia kontrastowa)
Jest to badanie mammograficzne połączone z podaniem środka kontrastowego (silnie pochłaniającego promieniowanie rentgenowskie) do wydzielającego przewodu mlecznego.
Pneumocystomammografia
Jest to badanie mammograficzne połączone z punkcją torbieli i wtłoczeniem powietrza w miejsce płynu. Pneumocystomammografia jest wykonywana wtegy, gdy stwierdza się guzki, które w badaniu klinicznym i/lub sonograficznym (USG) prezentują obraz typowy dla torbieli.
CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Mammografia klasyczna
Mammografia jest podstawowym badaniem radiologicznym gruczołu piersiowego. Pozwala na wczesne rozpoznawanie i wykrywanie guzków o średnicy około 0,5 cm i zmian tzw. bezobjawowych. Badanie palpacyjne sutka umożliwia wykrycie guzów o średnicy powyżej 1 cm. Skuteczność diagnostyczna mammografii, połączona z badaniem klinicznym palpacyjnym, oceniana jest na 80-97%. Szczególnie przydatna jest w badaniach przesiewowych. Ponadto badanie mammograficzne pozwala na: pobieranie materiału do badania mikroskopowego, właściwe ukierunkowanie biopsji, śródoperacyjną kontrolę wyciętego materiału, obiektywną kontrolę wyników leczenia chemicznego (chemioterapii) i/lub radiologicznego raka sutka.
Kseromammografia
Badanie to jest stosowane alternatywnie do klasycznej mammografii.
Galaktografia (mammografia kontrastowa)
Badanie to pozwala ustalić lokalizację niewyczuwalnych i niewidocznych w klasycznej mammografii zmian patologicznych w obrębie przewodów gruczołowych. Galaktografia nie pozwala na różnicowanie charakteru rozrostu wewnątrzprzewodowego, które powinno opierać się wyłącznie na badaniu mikroskopowym. Badanie wykonywane jest wtedy, gdy stwierdza się wyciek z sutka, zwłaszcza wyciek krwisty, któremu nie towarzyszą zmiany zapalne.
Pneumocystomammografia
Celem badania jest wykluczenie lub potwierdzenie obecności procesu rozrostowego (łagodnego lub złośliwego) w obrębie ściany torbieli.
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
- Badanie profilaktyczne:
U kobiet od 40 roku życia. Przerwa pomiędzy badaniami powinna wynosić 2 lata; po 50 roku życia powinno wykonywać się mammografię raz w roku. - U kobiet poniżej 40 roku życia ze zwiększonym ryzykiem raka sutka (np. występowanie raka sutka w rodzinie, dysplazja gruczołu piersiowego).
- Przed rozpoczęciem terapii hormonalnej.
- Podejrzenie zmiany w sutku: guz, wciągnięcie brodawki lub skóry, wyciek z brodawki, ograniczone bóle, torbiel, karcinofobia.
- Po amputacji sutka jako badanie kontrolne.
- Po pneumocystografii, jak i po 6 tygodniach od nakłucia torbieli w sutku.
- Po radio- i/lub chemioterapii do oceny stopnia regresji guza sutka.
- W przypadku niejednoznacznych objawów ropnia sutka: przed rozpoczęciem leczenia, a następnie po 2 tygodniach po ukończeniu antybiotykoterapii.
Badanie jest wykonywane na zlecenie onkologa, chirurga, ginekologa
BADANIA POPRZEDZAJĄCE
W niektórych przypadkach przed mammografią wykonuje się ultrasonografię (USG) lub biopsję cienkoigłową gruczołu sutkowego. Badanie galaktograficzne powinno być poprzedzone wykonaniem klasycznej mammografii. Należy przedstawić wyniki poprzednio wykonanych badań: USG piersi,, mammografii.
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania,, jednakże zaleca się,, aby badanie to przeprowadzać w I fazie cyklu miesiączkowego.
OPIS BADANIA
Mammografia klasyczna i kseromammografia
Do badania pacjentka rozbiera górną połowę ciała. Zdjęcia rentgenowskie wykonuje się w dwóch podstawowych projekcjach. W projekcji góra-dół oraz w projekcji bocznej, pacjentka pozostaje w pozycji stojącej. Badana pierś jest uciśnięta między podstawką z kasetą rentgenowską a plastikową płytą kompresyjną (ryc. 11-11). W starszych typach mammomatów do wykonania projekcji bocznej wymagana jest pozycja leżąca na boku. Projekcję boczną wykonuje się celem uwidocznienia zmian leżących głęboko w gruczole, zwłaszcza blisko ściany klatki piersiowej – zmian trudnych do badania palpacyjnego. Podstawowe projekcje uzupełnia się czasami projekcją skośną w celu uwidocznienia zmian w tzw. ogonie Spece’a i dla oceny pachowych węzłów chłonnych.
W niektórych badaniach przesiewowych stosuje się wyłącznie jedną projekcję – skośną.

Galaktografia (mammografia kontrastowa)
Pacjentka pozostaje w pozycji siedzącej lub leżącej z rękoma założonymi za głowę. Po odkażeniu (np. jodyną) brodawki i skóry, do ujścia wydzielającego przewodu mlecznego wprowadza się cienką igłę lub sondę galaktograficzną połączoną ze strzykawką. Podaje się nią około 1ml środka kontrastowego (np. uropolinę), a następnie wykonuje zdjęcia mammograficzne w standardowych projekcjach.
Pneumocystomammografia
Pacjentka pozostaje w pozycji siedzącej lub leżącej. Po odkażeniu skóry pacjentki (np. jodyną) nad guzem badający wykonuje punkcję typowym zestawem biopsyjnym i opróżnia nakłutą torbiel z płynu, a następnie w to miejsce wprowadza powietrze – objętościowo nieco mniej niż ilość pobranego płynu. Następnie wykonuje zdjęcia mammograficzne w standardowych projekcjach. Płyn z torbieli po odwirowaniu poddaje się badaniu mikroskopowemu. Podanie powietrza do światła torbieli ma – poza badaniem diagnostycznym – także działanie lecznicze. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi kliszami fotograficznymi.
CZAS
Mammografia klasyczna lub kseromammografia trwa kilka minut. Galaktografia lub pneumocystografia trwa 20 – 30 minut
INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE
Przed badaniem
- Ciąża
- Wyniki innych badań: USG sutków, mammografia.
- Badania radiologiczne – wykonane w ciągu ostatnich kilku miesięcy.
JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?
Nie ma specjalnych zaleceń.
MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Bóle sutka, krwiak podskórny. Ponadto bardzo rzadkimi powikłaniami mogą być: w przypadku galaktografii – odczyn zapalny oraz wynaczynienie środka kontrastowego, natomiast po pneumocystografii – infekcja torbieli.
Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentek w każdym wieku (z wyjątkiem dziewcząt, które nie mają jeszcze rozwiniętego gruczołu piersiowego). Nie może być wykonywane u kobiet w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesiączkowego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.
Opracowano na podstawie:
lek. med. Jarosław Skokowski
Badanie radiologiczne gruczołu piersiowego
„Encyklopedia Badań Medycznych”
Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996