Alergenowe testy skórne

ALERGENOWE TESTY SKÓRNE

W praktyce najczęściej stosowane są:

• Test punktowy (prick test),
• Test śródskórny,
• Test naskórkowy (płatkowy).

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Badanie polega na celowym spowodowaniu kontaktu alergenu podejrzanego o wywoływanie objawów chorobowych ze skórą, a następnie na interpretacji zmian skórnych (bąbla, rumienia, nacieku).

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

Celem badania jest sprawdzenie, czy organizm zareaguje wytworzeniem stanu zapalnego w miejscu wniknięcia alergenu w powierzchowne warstwy skóry.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

• Potwierdzenie wywiadu alergologicznego – czy domniemany alergen odpowiedzialny za objawy chorobowe wywołuje reakcje skóry o typie zapalenia alergicznego.
• Ustalenie właściwego alergenu przewidzianego do ewentualnego leczenia odczulającego, gdy niemożliwe jest jego wyeliminowanie tego alergenu z otoczenia chorego.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza alergologa

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Badanie ogólne krwi, moczu i RTG klatki piersiowej.

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Nie wykonuje się badania w wypadku zaostrzeń choroby alergicznej, ostrej choroby infekcyjnej i przewlekłych chorób układowych (np: chorób nowotworowych, kolagenozy).Przed wykonaniem testów chory powinien przerwać na co najmniej 48 godzin pobieranie leków przeciwhistaminowych (tavegyl-clemastin, diphergan, hydroxizyna, phenazolina), zyrtec, clarityna, fenistil, retard preparatów wapnia i kortykosterydów. W wypadku zażywania leków przeciwhistaminowych o przedłużonym działaniu (hismanal, zaditen), intal i tilade, chory powinien zaprzestać ich pobierania co najmniej 20 dni wcześniej. Testów nie wykonuje się w czasie działania leków sterydowych (kortykosterydów) o przedłużonym działaniu (Diprophos, Depo-Medrol, Kenalog, Polcortolon). W dniu badania należy unikać większych wysiłków fizycznych.

OPIS BADANIA

Testy skórne zakłada się na wewnętrznej powierzchni przedramienia lub na plecach pacjenta, w miejscach, w których skóra nie jest zmieniona zapalnie.

Test punktowy

Test punktowy jest prosty w wykonaniu, bezpieczny, bardzo swoisty, lecz stosunkowo mało czuły. Badający wykonuje go w odstępach co 3 cm, łącznie z wykonaniem testów kontrolnych (histamina 1/1000 i rozpuszczalnik), rozpoczynając od nakładania kropel alergenu na skórę. Nożyk do testów punktowych (lub igłę) badający trzyma prawie równolegle do skóry badanego i delikatnie popycha nożyk przez kroplę alergenu tak, aby ostrze weszło w powierzchowną warstwę skóry, nie powodując krwawienia. Następnie unosi lekko koniec ostrza i wycofuje je. Do każdej kropli używa się nowego nożyka lub igły. Na każdym przedramieniu u dorosłego można wykonać od 10 do 12 testów. Dodatnie reakcje w postaci bąbla otoczonego rumieniem występują po upływie 15 do 20 minut, ocenia się je na podstawie wielkości bąbla i rumienia (Ryc.13-2). Inną metodą oceny testu jest porównanie średnicy bąbla po alergenie do bąbla po histaminie. Technika testu punktowego została ostatnio uproszczona. Na ostrze nożyka do jednorazowego użytku naniesiono alergen, omija się tym samym nakładanie kropli alergenu na skórę. Specjalna budowa nożyka standaryzuje głębokość nakłucia.

Test śródskórny

Test śródskórny jest bardziej pracochłonny i czulszy, lecz mniej swoisty niż test punktowy. Przy teście śródskórnym roztwory alergenów są nabierane do strzykawek z drobną podziałką o pojemności 1 ml. Badający wprowadza igłę prawie równolegle do skóry badanego i śródskórnie wstrzykuje 0,03 – 0,05 ml roztworu alergenu, wytwarzając pęcherzyk o średnicy 3 – 4 mm (Ryc.13-3). Wyniki testu odczytuje się po 15 do 20 minut (reakcja natychmiastowa) oraz po upływie 6 – 8 i 24 – 48 godzin (reakcja późna). Obserwuje się wielkość bąbla, rumienia lub nacieku. Uważa się, że dodatni test punktowy potwierdza uczulenie, natomiast ujemny test śródskórny pozwala je wykluczyć.

Test naskórkowy

Test naskórkowy ma zastosowanie szczególnie w diagnostyce alergii zawodowej. Służy on przede wszystkim do oceny reakcji alergicznej typu IV (według Gella Coombsa). W teście naskórkowym badający nanosi alergeny na specjalne plastry i przykleja je badanemu na plecach lub na ramionach na okres 24 godzin. Zachodzące reakcje alergiczne uzewnętrzniają się w postaci zaczerwienienia, pęcherzyków i guzków. Odczytu dokonuje się po 24, 48, 96 godzinach. Reakcje ocenia się w skali od + do ++++.

Wyniki testów skórnych przekazywane są w formie opisu.

CZAS

Test punktowy i test środskórny trwa 2 godziny, założenie testu naskórkowego trwa kilkanaście minut. Testy naskórkowe wymagają kolejnych kilkunastominutowych wizyt w czasie ustalonym przez wykonującego badanie lekarza

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

• Zaostrzenie objawów choroby alergicznej.
• Ostre choroby infekcyjne.
• Choroby przewlekłe (np. leczenie nadciśnienia tętniczego).

W czasie badania

• Wszelkie nagłe dolegliwości (uczucie osłabienia, kaszel, chrypka, duszność, zaburzenia połykania, zaburzenia widzenia, świąd skóry, bolesność w miejscu podania alergenu).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

W dniu badania należy unikać ekspozycji na alergeny i większych wysiłków fizycznych.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Ze względu na możliwość wystąpienia reakcji ogólnej, ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie (szczególnie po teście śródskórnym), chory po wykonaniu testów powinien pozostawać pod obserwacją lekarza przez co najmniej 2 godziny.
Mogą wystąpić również nadmierne reakcje miejscowe, takie jak: obrzęk, zaczerwienienie, oraz ogólne, takie jak: uczucie rozbicia i podwyższona ciepłota ciała. Powyższe objawy należy zgłosić lekarzowi.

Badanie może być powtarzane wielokrotnie i wykonywane jest na ogół u młodych pacjentów. Badania nie wykonuje się u kobiet ciężarnych.

Opracowano na podstawie:
dr n. med. Roman Sopel
dr n. med. Grzegorz Mincewicz
Alergenowe testy skórne
„Encyklopedia Badań Medycznych”
Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996