Zaburzenia miesiączkowania: kiedy warto udać się do specjalisty?

Cykl miesiączkowy to złożony mechanizm regulowany przez hormony przysadki mózgowej i jajników. O jego prawidłowy przebieg dba m.in. przysadka mózgowa, która wydziela hormony gonadotropowe sterujące owulacją. U zdrowych kobiet miesiączki pojawiają się co 21–35 dni i trwają 2–7 dni. Wahania kilku dni są naturalne, jednak dłuższe przerwy, bardzo obfite krwawienia lub brak krwawienia mogą świadczyć o zaburzeniach miesiączkowania.

W tym artykule

Co to są zaburzenia miesiączkowania?
Rodzaje zaburzeń miesiączkowania
Najczęstsze przyczyny
Kiedy udać się do specjalisty?
Diagnoza i metody leczenia
Jak monitorować cykl i przygotować się do wizyty
Podsumowanie
Bibliografia

Co to są zaburzenia miesiączkowania?

O zaburzeniach miesiączkowania mówimy wtedy, gdy cykl odbiega od szeroko przyjętych norm. U większości kobiet od pierwszego dnia krwawienia do kolejnej miesiączki mija około 28 dni, ale cykl 21–35 dni uważany jest za prawidłowy. Miesiączka trwa zwykle od 2 do 7 dni, przy czym najsilniejsze krwawienie występuje w pierwszych trzech dniach. Niewielkie różnice w długości cyklu są normalne, zwłaszcza u nastolatek, u których gospodarka hormonalna dopiero się stabilizuje.

Niepokój powinny wzbudzać odstępstwa takie jak cykle krótsze niż 21 dni, dłuższe niż 35 dni, przerwy w miesiączkowaniu przekraczające 90 dni lub krwawienie trwające ponad tydzień. Znaczenie ma również nasilenie krwawienia – zbyt obfite miesiączki mogą prowadzić do anemii i utrudniać normalne funkcjonowanie. Warto obserwować nie tylko daty cykli, ale też objawy towarzyszące – silne bóle podbrzusza, nudności, wymioty czy omdlenia mogą wskazywać na poważniejsze schorzenia.

Rodzaje zaburzeń miesiączkowania

Zaburzenia miesiączkowania mają różne oblicza i często wynikają z różnych przyczyn. Najczęściej wyróżnia się kilka podstawowych typów:

Amenorrhea (brak miesiączki) – dzieli się na pierwotną (brak pierwszej miesiączki do 15. roku życia) i wtórną (zatrzymanie miesiączkowania na trzy miesiące lub dłużej u kobiety, która wcześniej miesiączkowała). Do fizjologicznych przyczyn należą ciąża, karmienie piersią i menopauza, ale amenorrhea może być też wynikiem zaburzeń hormonalnych, niskiej masy ciała, stresu czy chorób tarczycy.
Oligomenorrhea – rzadkie miesiączki występujące co 35 dni lub rzadziej. Często towarzyszy zespołowi policystycznych jajników (PCOS), zaburzeniom tarczycy lub jest wynikiem intensywnych treningów i niedoboru tkanki tłuszczowej.
Dysmenorrhea – bolesne miesiączkowanie, podczas którego kobieta odczuwa silne skurcze macicy, bóle krzyża, nudności czy biegunkę. Bolesne miesiączki mogą być pierwotne (bez uchwytnej przyczyny) lub wtórne (związane z endometriozą, mięśniakami lub stanami zapalnymi narządu rodnego).
Menorrhagia – bardzo obfite krwawienia miesiączkowe. Objawem jest konieczność zmiany podpasek lub tamponów co godzinę, krwawienie trwające powyżej siedmiu dni czy obecność dużych skrzepów krwi. Nieleczone obfite miesiączki mogą prowadzić do niedokrwistości i znacznie obniżać jakość życia.
Polimenorrhea – częste miesiączki pojawiające się częściej niż co 21 dni. Mogą być skutkiem zaburzeń hormonalnych, stresu lub chorób tarczycy.
Metrorrhagia – krwawienia międzymiesiączkowe, czyli plamienia i krwawienia poza regularnym cyklem. Mogą świadczyć o polipach, mięśniakach, infekcjach, a w rzadkich przypadkach o nowotworach macicy.

Czytaj również: Zakola u kobiet – skąd się biorą i co mogą oznaczać?

Najczęstsze przyczyny

Zaburzenia miesiączkowania są często objawem zakłóceń w delikatnej równowadze hormonalnej organizmu. Poniżej przedstawiono najważniejsze grupy przyczyn:

Zaburzenia hormonalne – dominującą rolę w regulacji cyklu odgrywają estrogen i progesteron. Nadmiar lub niedobór tych hormonów może prowadzić do zaburzeń owulacji i nieregularnych krwawień. Do typowych zaburzeń należą PCOS, zaburzenia pracy tarczycy czy niedoczynność przysadki.
Choroby ginekologiczne – endometrioza, mięśniaki macicy, polipy, zespoły zapalne miednicy mniejszej oraz choroby nowotworowe mogą objawiać się bolesnymi, obfitymi lub nieregularnymi miesiączkami. Krwawienia międzymiesiączkowe mogą wskazywać na zmiany w endometrium, dlatego warto skonsultować je z lekarzem.
Czynniki stylu życia – duży stres, nagła utrata lub przyrost masy ciała, intensywne ćwiczenia czy zaburzenia odżywiania mogą wpływać na gospodarkę hormonalną. Według ekspertów NHS takie czynniki jak stres, przybieranie na wadze, ekstremalny wysiłek fizyczny czy stosowanie hormonalnej antykoncepcji często powodują zaburzenia cyklu.
Okresy przejściowe w życiu – dojrzewanie, połóg, karmienie piersią i menopauza wiążą się z naturalnymi zmianami poziomu hormonów, które mogą prowadzić do nieregularnych cykli. U młodych dziewcząt pełna stabilizacja cyklu może trwać nawet dwa lata.
Inne schorzenia i leki – zaburzenia krzepnięcia, choroby nerek lub wątroby, infekcje przenoszone drogą płciową, niektóre leki (np. antykoagulanty, sterydy, antydepresanty) oraz urządzenia wewnątrzmaciczne mogą wpływać na intensywność i regularność krwawień.

Kiedy udać się do specjalisty?

Nie każdy nieregularny cykl wymaga natychmiastowej interwencji. Pewne objawy powinny jednak skłonić do wizyty u ginekologa lub endokrynologa. Oto sytuacje, w których zaleca się konsultację:

Brak miesiączki – jeśli masz 15 lat i jeszcze nie zaczęłaś miesiączkować lub jeżeli Twoje regularne miesiączki zniknęły na trzy miesiące bez wyraźnej przyczyny.
Bardzo krótkie lub długie cykle – miesiączki pojawiają się częściej niż co 21 dni lub rzadziej niż co 45 dni.
Obfite krwawienie – krwawienie trwa dłużej niż siedem dni, konieczność zmiany podpasek lub tamponów co godzinę, pojawienie się dużych skrzepów albo konieczność zakładania dwóch podpasek jednocześnie.
Krwawienia międzymiesiączkowe – plamienia między miesiączkami, krwawienia po stosunku, po menopauzie lub w czasie ciąży wymagają pilnej konsultacji.
Silne bóle i objawy towarzyszące – intensywne bóle podbrzusza, nudności, wymioty, zawroty głowy, omdlenia lub objawy anemii (zmęczenie, duszność) wskazują na potrzebę diagnostyki.
Podejrzenie ciąży lub menopauzy – test ciążowy powinien być wykonany, jeśli doszło do opóźnienia miesiączki, a u kobiet po 45. roku życia nieregularne cykle mogą być pierwszym objawem menopauzy.

Czytaj również: Co oznacza biała wydzielina z pochwy?

W razie jakichkolwiek wątpliwości lepiej skonsultować się z lekarzem wcześniej niż później. Regularne wizyty i wczesna diagnostyka pozwalają wykryć ewentualne choroby we wczesnym stadium.

Diagnoza i metody leczenia

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad i obserwacja własnego cyklu. Lekarz może zalecić prowadzenie kalendarza menstruacyjnego lub korzystanie z aplikacji mobilnych do monitorowania dat krwawień, długości cykli, intensywności krwawienia oraz objawów towarzyszących. Informacje te pomagają w ocenie, czy zaburzenia mają charakter epizodyczny, czy wymagają leczenia.

W diagnostyce wykorzystuje się badanie ginekologiczne, ultrasonografię przezpochwową i transabdominalną oraz badania laboratoryjne oceniające poziomy hormonów tarczycy, gonadotropin, prolaktyny i hormonów płciowych. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie biopsji endometrium lub histeroskopii w celu oceny stanu błony śluzowej macicy.

Leczenie zaburzeń miesiączkowania zależy od przyczyny. U pacjentek z PCOS często stosuje się modyfikację stylu życia (redukcja masy ciała, aktywność fizyczna) oraz hormonalne środki antykoncepcyjne regulujące cykl. W przypadku niedoczynności tarczycy lub hiperprolaktynemii konieczne jest leczenie farmakologiczne przywracające prawidłową pracę gruczołów. Obfite krwawienia mogą wymagać stosowania leków hamujących krwawienie (np. kwas traneksamowy), wkładek hormonalnych lub, przy dużych mięśniakach, zabiegu chirurgicznego. Zaburzenia krzepnięcia krwi leczy się we współpracy z hematologiem, a w infekcjach stosuje się antybiotyki.

Pamiętaj, że nie zawsze celem leczenia jest przywrócenie regularnego cyklu – u kobiet w okresie okołomenopauzalnym terapia koncentruje się na łagodzeniu uciążliwych objawów i zapobieganiu niedokrwistości.

Jak monitorować cykl i przygotować się do wizyty

Zanim udasz się do lekarza, warto zebrać jak najwięcej informacji o swoim cyklu: zapisanie pierwszego dnia ostatniej miesiączki, długości krwawienia, najkrótszego i najdłuższego odstępu między miesiączkami oraz częstotliwości wymiany podpasek lub tamponów na obfite dni. Notuj również objawy towarzyszące, takie jak ból, zmęczenie, wahania nastroju czy pojawienie się skrzepów krwi.

Przygotowując się do wizyty, zastanów się nad pytaniami, które chciałabyś zadać lekarzowi. Zanotuj informacje o przyjmowanych lekach, stosowanej antykoncepcji, ewentualnych chorobach w rodzinie i stylu życia. Spakuj swój notatnik lub aplikację z danymi – ułatwi to specjaliście postawienie diagnozy i zaproponowanie adekwatnego leczenia. W razie potrzeby lekarz może skierować Cię na konsultację endokrynologiczną, dietetyczną lub psychologiczną – stres jest częstym czynnikiem wpływającym na cykl menstruacyjny. O technikach radzenia sobie ze stresem możesz przeczytać w artykule o poście przerywanym i jego wpływie na gospodarkę hormonalną.

Czytaj również: Libido u kobiet – co na nie wpływa i jak je poprawić?

Podsumowanie

Nieregularne lub nieprawidłowe miesiączki mogą być sygnałem zarówno naturalnych zmian w organizmie, jak i poważniejszych schorzeń. Dbaj o swoje zdrowie, obserwuj cykl i nie bagatelizuj objawów takich jak długie przerwy między miesiączkami, obfite krwawienia, bóle czy plamienia. Wczesna konsultacja ginekologiczna pozwala uniknąć powikłań, zapobiec niedokrwistości i zadbać o równowagę hormonalną. Pamiętaj, że każdy organizm jest inny – to, co dla jednej kobiety jest normą, dla innej może być sygnałem alarmowym. Regularne badania, zdrowy styl życia i świadomość swojego ciała to najlepsza inwestycja w przyszłość.