Urazy kończyn górnych i dolnych to jedne z najczęściej występujących kontuzji, które mogą przydarzyć się zarówno dzieciom, dorosłym, jak i seniorom. Od banalnych stłuczeń po poważne złamania – kluczem do skutecznego działania jest umiejętność ich rozpoznania oraz wiedza, jak postępować w danej sytuacji. Zwichnięcie, skręcenie, złamanie czy może jedynie stłuczenie? Sprawdź, czym charakteryzują się poszczególne urazy i jak je odróżnić.
W tym artykule
Stłuczenie – czym jest i jak się objawia?
Stłuczenie to jeden z najłagodniejszych urazów, polegający najczęściej na uszkodzeniu tkanek miękkich i drobnych naczyń krwionośnych bez przerwania ciągłości skóry. Objawia się obrzękiem, bólem, tkliwością oraz powstawaniem siniaków. Miejsce urazu bywa cieplejsze w dotyku i bolesne przy ucisku.
Pierwsza pomoc polega na ochłodzeniu stłuczonego obszaru – np. zimnym kompresem – co zmniejsza obrzęk i ryzyko rozległego wylewu podskórnego. Zaleca się również unikanie obciążania kontuzjowanej kończyny i stosowanie miejscowych preparatów przeciwbólowych.
Skręcenie stawu – objawy i postępowanie
Skręcenie stawu następuje, gdy dochodzi do naciągnięcia lub częściowego uszkodzenia więzadeł i torebki stawowej w wyniku nagłego ruchu, np. skręcenia stopy czy kolana. Objawy to ból, obrzęk, ograniczenie ruchomości, a często również zasinienie. Skręcenia najczęściej dotyczą stawu skokowego, kolanowego lub łokciowego.
W ramach pierwszej pomocy należy zastosować zimne okłady, unieruchomić staw oraz unikać obciążania kończyny. Czasami konieczne jest wykonanie RTG, aby wykluczyć złamanie.
Zwichnięcie – na czym polega?
Zwichnięcie to poważniejszy uraz, w którym dochodzi do trwałego przemieszczenia się powierzchni stawowych względem siebie. Oprócz bólu i obrzęku pojawia się nienaturalne ułożenie kończyny – np. palec, kolano czy nadgarstek mogą wyglądać na „przesunięte”.
Konieczne jest jak najszybsze udanie się do lekarza, który przeprowadzi nastawienie stawu. Przedtem nie należy samodzielnie manipulować kontuzjowaną kończyną. W niektórych przypadkach, np. przy całkowitym uszkodzeniu torebki stawowej, konieczna jest operacja.
Złamanie kości – objawy i leczenie
Złamanie to przerwanie ciągłości kości, które może mieć charakter zamknięty (bez naruszenia skóry) lub otwarty (z widoczną kością). Objawy to silny ból, obrzęk, zniekształcenie kończyny oraz brak możliwości jej używania.
Leczenie zależy od rodzaju złamania i obejmuje unieruchomienie gipsowe, stabilizatory lub leczenie operacyjne. W każdym przypadku niezbędna jest szybka pomoc medyczna – nie należy próbować prostować kończyny ani przenosić poszkodowanego bez potrzeby.
Jak odróżnić urazy od siebie?
Choć objawy różnych urazów mogą być do siebie podobne, istnieją pewne różnice, które pomagają wstępnie ocenić sytuację. Stłuczenia cechują się mniejszym bólem i szybkim ustępowaniem objawów. Skręcenia i zwichnięcia wywołują bardziej intensywny ból, przy czym przy zwichnięciu zauważalne jest nienaturalne ustawienie kończyny. Złamania często powodują nagły, ostry ból i brak możliwości poruszania kończyną. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub udać się na SOR.
Pierwsza pomoc przy podejrzeniu urazu – zasady postępowania
Niezależnie od rodzaju kontuzji, najważniejsze jest zachowanie spokoju i unieruchomienie urazowej kończyny. Warto zastosować zasadę RICE: Rest (odpoczynek), Ice (zimny okład), Compression (ucisk – jeśli nie ma złamania) i Elevation (uniesienie kończyny). Nie należy podawać poszkodowanemu jedzenia ani picia, jeśli istnieje ryzyko konieczności operacji. Jeśli objawy są poważne lub nie ustępują, należy niezwłocznie skorzystać z pomocy medycznej.
Podsumowanie
Rozpoznanie rodzaju urazu kończyny ma kluczowe znaczenie dla skutecznej pierwszej pomocy i dalszego leczenia. Nawet jeśli kontuzja wydaje się niegroźna, warto obserwować jej rozwój i nie bagatelizować objawów. W przypadku nasilonego bólu, obrzęku czy podejrzenia złamania – nie zwlekaj z wizytą u specjalisty.
Źródła:
- Dr n. med. M. Okoński, dr n. med. P. Jakubowski, dr n. med. P. Okoński, Skręcenie stawu skokowego – postępowanie i zapobieganie nawrotom [w:] Pediatria po Dyplomie 05/2022
- Dr hab. n. med. J. Sułko, Zwichnięcie [w:] Medycyna Praktyczna, 19.06.2017
- Dr n. med. M. Kwiatoń, Zwichnięcia, skręcenia i złamania [w:] Medycyna Praktyczna 12.04.2019
