Limfografia kończyn dolnych

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Limfografia jest to obrazowa metoda badania układu limfatycznego (chłonnego) z użyciem promieni rentgenowskich. Do naczynia lub węzła chłonnego podaje się oleisty środek cieniujący (silnie pochłaniający promieniowanie rentgenowskie). Pozwala to na uwidocznienie naczyń chłonnych, ich liczby, położenia oraz struktury i wielkości węzłów chłonnych. Z uwagi na technikę wprowadzania środka cieniującego wyróżnia się dwa rodzaje badania:

• Limfografia bezpośrednia – środek cieniujący podaje się bezpośrednio do układu chłonnego przez nakłucie węzła lub wprowadznie igły do światła naczynia chłonnego.
• Limfografia pośrednia – środek cieniujący podaje się do tkanki podskórnej, a następnie do odprowadzających dróg chłonnych. Metoda rzadko stosowana w praktyce. Częstym miejscem podawania środka cieniującego są stopy.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

Badanie to umożliwia: wykrycie przerzutów do węzłów chłonnych oraz określa zasięg rozprzestrzeniania się nowotworu tzn. ustala, w jakich węzłach są obecne przerzuty nowotworowe, wykrycie pierwotnego nowotworu układu chłonnego (limfatycznego), sprawdzenie skuteczności leczenia operacyjnego. Skuteczność tej metody w rozpoznawaniu zmian przerzutowych w węzłach chłonnych ocenia się na około 75%. Obecnie w związku z rozwojem dokładniejszych metod obrazowania układu limfatycznego (tomografia komputerowa, ultrasonografia, rezonans magnetyczny) badanie jest coraz rzadziej wykonywane.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

• Uzupełnienie do tomografii komputerowej (TK), dla oceny struktury powiększonych węzłów chłonnych, jeżeli ich powiększenie nie jest charakterystyczne.
• Sprawdzenie węzłów chłonnych znajdujących się w pachwinach, miednicy i jamie brzusznej.
• Ocena rozprzestrzeniania się nowotworu: czerniaka złośliwego skóry, guzów jądra, ziarnicy złośliwej, raka szyjki macicy, nowotworów układu chłonnego.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Badania poprzedzające ustala lekarz prowadzący. Najczęściej są to: badanie radiologiczne klatki piersiowej,, ultrasonografia (USG) lub tomografia komputerowa (TK) jamy brzusznej.

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Przed badaniem należy umyć badaną kończynę lub okolicę ciała. Nie należy używać kremów i maści na skórę w obszarze,, w którym będzie wykonywane nacięcie. Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym

OPIS BADANIA

Pacjent przyjmuje pozycję leżącą na wznak. Na grzbiecie stóp pacjenta w pobliżu nasady I i II palca badający wstrzykuje podskórnie 0,3 ml barwnika Patent Blue Violet, który zostaje wychwycony przez okoliczne naczynia chłonne (ryc. 11-12). Na tej podstawie można po chwili ustalić lokalizację naczyń chłonnych. Po ostrzyknięciu środkiem znieczulającym, badający dokonuje płytkiego nacięcia skóry, odsłaniając niebiesko zabarwione naczynie i wprowadza do jego światła cienką kaniulę, połączoną cewnikiem z automatyczną strzykawką umożliwiającą powolne, jednostajne wstrzyknięcie środka cieniującego. Najczęściej stosuje się Lipiodol Ultra-Fluid, o zawartości 38% jodu. W celu uwidocznienia naczyń i węzłów chłonnych jednej kończyny wystarczy podać około 5-8 ml środka cieniującego (ryc. 11-13). Przy badaniach układu chłonnego obu kończyn, miednicy i jamy brzusznej (przestrzeni zaotrzewnowej), podaje się około 20 – 25 ml środka cieniującego. Po zakończeniu wstrzykiwania środka cieniującego w miejscu przecięcia skóry badający zakłada szwy, a następnie jałowy opatrunek. Identyfikacja naczynia chłonnego i podawanie środka cieniującego trwa 1 – 2 godzin. Następnie przez 24 godziny pacjent pozostaje w łóżku (obowiązuje „reżim łóżkowy”!); po tym okresie wykonuje się zdjęcia radiologiczne: węzłów miednicy, węzłów przykręgosłupowych oraz klatki piersiowej. Kolejną serię zdjęć badający wykonuje po następnych 24 godzinach.
Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi zdjęciami (kliszami rentgenowskimi).

CZAS

Badanie trwa 2 dni

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

• Przebyte choroby takie jak: ostre i przewlekłe choroby płuc, wady serca, żylaki i zakrzepowe zapalenie żył kończyn dolnych, niewydolność nerek, wątroby, nadczynność tarczycy.
• Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).

W czasie badania

• Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból, szum, uczucie gorąca, duszność).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Nie ma specjalnych zaleceń.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Powikłania związane z limfografią występują rzadko i mogą być miejscowe (zakażenie rany, zapalenie naczyń chłonnych, przejściowy obrzęk kończyn) lub ogólne (gorączka, nudności, wymioty, objawy uczuleniowe, zatory płucne, zapalenie płuc, zapaść sercowo-naczyniowa).
Jeśli jest taka potrzeba, badanie może być okresowo powtarzane. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet w okresie ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesiączkowego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

Opracowano na podstawie:
lek. med. Jarosław Skokowski
Limfografia kończyn dolnych
„Encyklopedia Badań Medycznych”
Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996