Alergie stają się jednym z najczęściej spotykanych problemów zdrowotnych – zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Objawy bywają zróżnicowane: od łagodnych, okresowych dolegliwości, po ciężkie reakcje, które znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie. Aby skutecznie walczyć z dokuczliwymi symptomami, należy wykonać testy alergiczne. Pozwalają one określić, co dokładnie uczula pacjenta, jak silna jest reakcja organizmu oraz jakie postępowanie lub leczenie będzie najbardziej odpowiednie. Sprawdź, jakie są wskazania do wykonania badań alergologicznych, poznaj charakterystykę dostępnych paneli testów i dowiedz się, jakie są rodzaje badań na alergię.
W tym artykule
Testy alergiczne – wskazania do wykonania badania
Badania alergologiczne zalecane są w sytuacjach, gdy pojawiają się dolegliwości sugerujące nadwrażliwość układu immunologicznego. O ich wykonaniu powinien zdecydować lekarz, na podstawie szczegółowego wywiadu z pacjentem oraz prezentowanych przez niego objawów klinicznych. Do takich objawów należą przede wszystkim:
- nieżyt nosa. Przewlekły lub nawracający katar, kichanie, blokada nosa i wodnista wydzielina mogą wskazywać na alergiczny nieżyt nosa. Objawy często nasilają się w określonych porach roku, głównie wiosną i latem, podczas pylenia traw czy drzew. Testy pomagają ustalić, czy przyczyną jest alergia wziewna;
- zapalenia spojówek. Swędzenie oczu, łzawienie, zaczerwienienie i obrzęk spojówek to częste symptomy alergii, zwłaszcza na pyłki, sierść zwierząt lub roztocza. Badania pozwalają potwierdzić alergen i wprowadzić odpowiednie leczenie, a także zaplanować ewentualne odczulanie;
- wyprysk kontaktowy. Zmiany skórne – zaczerwienienie, pęcherzyki, świąd – pojawiające się w miejscu kontaktu z substancją uczulającą (na przykład metalami, kosmetykami, detergentami) najczęściej wymagają testów płatkowych. Pozwalają one określić, które składniki produktów codziennego użytku wywołują niepożądaną reakcję;
- astma oskrzelowa. U pacjentów z astmą alergologiczną testy pomagają ustalić czynniki wyzwalające napady duszności, kaszel lub świszczący oddech. Najczęściej są to alergeny wziewne, takie jak roztocza, sierść zwierząt lub pyłki;
- atopowe zapalenie skóry (AZS). Ta dermatoza często współistnieje z alergiami pokarmowymi lub wziewnymi. Testy mogą pomóc ocenić, czy objawy nasilają określone alergeny, choć wyniki należy zawsze interpretować ostrożnie i w kontekście całego obrazu klinicznego;
- przewlekła pokrzywka. U części pacjentów przewlekłe zmiany pokrzywkowe mogą mieć podłoże alergiczne. Testy pomagają potwierdzić lub wykluczyć taką możliwość i ukierunkować dalszą diagnostykę;
- objawy alergii pokarmowych. Bóle brzucha, biegunki, wysypki, obrzęk warg lub języka mogą sugerować alergię na konkretne produkty żywnościowe. W takich przypadkach wykonuje się badania z krwi lub testy prowokacyjne pod kontrolą lekarza;
- inne. Testy warto wykonać również u pacjentów z częstymi infekcjami układu oddechowego, przewlekłym kaszlem, nawracającymi wysypkami oraz u osób, które zauważają patologiczne reakcje po ekspozycji na określone substancje (na przykład lateks, produkty pszczele).
Profil alergiczny – badania na alergie oddechowe, pokarmowe, skórne i inne
W celu uproszczenia diagnostyki laboratoria oferują gotowe panele alergiczne. W ich ramach poddaje się ocenie parametry dotyczące grup alergenów typowych dla określonych rodzajów alergii. Wśród najpopularniejszych wymienia się:
- panel oddechowy. Obejmuje alergeny wziewne, takie jak roztocza kurzu domowego, pyłki traw, drzew i chwastów, sierść psa i kota czy pleśnie. Panel ten stosuje się w diagnostyce nieżytu nosa, astmy i alergicznego zapalenia spojówek;
- panel pokarmowy. Zawiera badania na najczęstsze alergeny pokarmowe, takie jak białka mleka krowiego, laktozę, jaja, pszenicę, soję, orzechy i migdały, ryby i owoce morza, a także owoce i warzywa wywołujące reakcje krzyżowe. Panel ten jest przydatny zwłaszcza u osób z objawami żołądkowo-jelitowymi lub skórnymi, obserwowanymi po jedzeniu;
- panel atopowy. Dedykowany pacjentom z atopowym zapaleniem skó Obejmuje zarówno alergeny pokarmowe, jak i wziewne, szczególnie te najczęściej związane z AZS. Ułatwia ocenę tego, które czynniki mogą wyzwalać zaostrzenia choroby;
- panel pediatryczny. Zaprojektowany specjalnie dla dzieci, uwzględnia alergeny typowe dla najmłodszych, w tym między innymi białka mleka krowiego, jaja czy alergeny wziewne charakterystyczne dla okresu dzieciństwa. Pozwala na szybką ocenę możliwej alergizacji w pierwszych latach życia.
Więcej informacji o innych panelach alergicznych, takich jak test ALEX 2 czy test ImmunoCAP ISAC, znajduje się tutaj: https://www.adamed.expert/pacjent/badania/profil-alergiczny-badania-biochemiczne-krwi-a-uczulenia.
Najczęściej wykorzystywane rodzaje testów alergicznych
Diagnostyka alergii obejmuje różne metody. Każda z nich ma swoje zalety i ograniczenia, dlatego lekarz często łączy kilka badań, aby uzyskać pełen obraz kliniczny. Do najczęściej wykorzystywanych badań w przebiegu rozpoznawania alergii zalicza się:
- testy skórne. To najczęściej wykonywane badania alergologiczne. Na skórę nanosi się krople alergenów, a następnie delikatnie nakłuwa naskó Po około 15-20 minutach ocenia się reakcję – najczęściej powstaje bąbel i pojawia się zaczerwienienie. Testy te są szybkie, tanie i bardzo czułe, ale nie wykonuje się ich między innymi u osób z rozległymi zmianami skórnymi, przy silnym AZS czy podczas stosowania niektórych leków;
- testy naskórkowe (płatkowe). Stosowane głównie przy podejrzeniu alergii kontaktowej. Na plecy pacjenta nakłada się specjalne plastry z alergenami, które pozostają na skórze 48 godzin. Następnie lekarz ocenia reakcję po odklejeniu plastrów i ponownie, po kolejnych 24-48 godzinach. Testy te pozwalają wykryć uczulenie na metale, konserwanty, substancje zapachowe czy składniki kosmetyków;
- testy prowokacyjne. To najbardziej wiarygodne, ale równocześnie najbardziej wymagające badania alergologiczne. Polegają na kontrolowanym podaniu pacjentowi podejrzanego alergenu – doustnie, donosowo czy wziewnie – w warunkach gabinetu lub szpitala. Przeprowadza się je, gdy wyniki innych testów są niejednoznaczne, a konieczne jest potwierdzenie alergii. Z uwagi na możliwość wystąpienia reakcji anafilaktycznej, testy te muszą być przeprowadzane wyłącznie pod nadzorem lekarza;
- oznaczanie przeciwciał (IgE całkowite, specyficzne – swoiste). Badanie z krwi, które pozwala określić poziom swoistych przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom. Jest bezpieczne i można je wykonać u osób stosujących leki przeciwhistaminowe, a także u małych dzieci. Wynik liczbowy pomaga ocenić prawdopodobieństwo alergii, ale wymaga interpretacji przez specjalistę – wysoki poziom IgE nie zawsze warunkuje objawy kliniczne;
- testy molekularne. Jest to najbardziej zaawansowana forma diagnostyki alergii. Umożliwia identyfikację uczulenia na konkretne białka alergenowe, co pozwala określić realne ryzyko ciężkiej reakcji oraz tak zwane reakcje krzyżowe. Testy molekularne są szczególnie pomocne u pacjentów z wieloma uczuleniami oraz w planowaniu immunoterapii swoistej (odczulania).
Na zakończenie warto zaznaczyć, że interpretacją wyników badań (niezależnie od ich rodzaju) powinien zająć się specjalista – alergolog, który będzie w stanie zestawić uzyskane rezultaty z objawami klinicznymi pacjenta, historią jego choroby i innymi informacjami, niezbędnymi do postawienia trafnej diagnozy.
Źródła:
- Dr n. med. D. Jenerowicz, lek. med. A. Polańska, Alergie skórne – testy [w:] Medycyna Praktyczna – Dla Pacjentów, 30.06.2014
- dr hab. med. A. Brębowicz, Technika punktowych testów skórnych i interpretacja wyników [w:] Medycyna Praktyczna – Pediatria, 22.06.2016
- Ł. Błażowski, R. Kurzawa, A. Widerska-Kurzawa, Alergia pokarmowa zależna od IgE – rola diagnostyki molekularnej opartej na komponentach alergenowych [w:] Pediatria po Dyplomie 03/2014
- Boznański, Diagnostyka chorób alergicznych u dzieci nadal stanowi duże wyzwanie [w:] Pediatria po Dyplomie 03/2012
- Małgorzewicz, Diagnostyka niepożądanych reakcji na pokarm [w:] Forum Leczenia Otyłości, tom 7, nr 2 (2016)
- Samoliński, Alergiczne nieżyty górnych dróg oddechowych [w:] Przewodnik Lekarza 1/2011 vol.14
artykuł sponsorowany (wp)12