Testy ekspozycyjne

Testy ekspozycyjne (badanie nazywane jest również: Testy prowokacyjne) polegają na celowym wywołaniu domniemanym alergenem objawów chorobowych ze strony danego narządu. Może być to nakroplenie roztworu wyciągu alergenu na śluzówkę nosa, podanie go poprzez inhalację do oskrzeli lub w trakcie gastroskopii do żołądka.

Bardzo ważnym rodzajem tych testów są testy ekspozycyjne w warunkach naturalnych (np. w miejscu pracy lub po spożyciu posiłków), kiedy organizm kontaktuje się z typowymi dawkami alergenu i nasilenie objawów jest również typowe dla przebiegu danego schorzenia (astma zawodowa, alergia pokarmowa).
Najczęściej stosowane formy prowokacji z wybranym alergenem to:

• prowokacja donosowa,
• prowokacja dooskrzelowa,
• prowokacja pokarmowa po diecie eliminacyjnej.

Czemu służy badanie?

Testy ekspozycyjne potwierdzają, że określone alergeny są odpowiedzialne za obserwowane u chorego objawy chorobowe. Aby uzyskać na to dowód, należy odtworzyć charakterystyczną reakcję chorobową za pomocą odpowiedniej prowokacji.

Wskazania do wykonania badania

• Potwierdzenie wywiadu alergologicznego, testów skórnych i badań serologicznych.
• Ustalenie wskazań do odczulania.
• Monitorowanie odczulania.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza alergologa

Badania poprzedzające

Zakres badań jest ustalany indywidualnie z lekarzem wykonującym testy ekspozycji.

Sposób przygotowania do badania

Patrz: „Sposób przygotowania do badania” w „Alergenowe testy skórne”.

Opis badania

Prowokacja donosowa

Prowokację donosową wykonuje się za pomocą zawiesiny wybranego alergenu o odpowiednim stężeniu, podanego na małżowinę nosową dolną przewodu nosowego, przestrzegając zasady przechylenia głowy badanego do przodu i oddychania przez usta w celu uniknięcia zaaspirowania wyciągu alergenu do dolnych dróg oddechowych. Wielkość reakcji błony śluzowej nosa ocenia się na podstawie zmniejszenia przepływu powietrza przez nos, mierzonego za pomocą rynomanometru. Jest to urządzenie, które w sposób automatyczny odzwierciedla drożność nosa i ocenia narastające opory przepływu powietrza w nosie. W diagnostyce prowokacje donosowe wykonuje się z alergenami sezonowymi poza sezonem pylenia, a z alergenami całorocznymi u chorych bez nasilonych objawów chorobowych. Ocenę reakcji błony śluzowej nosa na podany alergen można również prowadzić na podstawie badania laryngologicznego i na podstawie relacji chorego.
Przy zachowaniu ścisłych zasad procedury badania jest to metoda bezpieczna w porównaniu z pozostałymi metodami prowokacyjnymi i niezmiernie cenna przy ocenie postępów terapeutycznych.

Prowokacja dooskrzelowa

Prowokacja dooskrzelowa polega na wdychaniu określonych stężeń wybranego antygenu w postaci aerozolu i obserwowaniu reakcji ze strony drzewa oskrzelowego za pomocą badania spirometrycznego (ryc. 13-1). Jest to metoda wymagająca dłuższej obserwacji chorego i powinna być wykonywana tylko w warunkach szpitalnych.

Prowokacja pokarmowa

Prowokacja pokarmowa jest stosowana w alergii pokarmowej. Polega na odstawieniu pokarmów podejrzanych o wywołanie objawów chorobowych (dieta eliminacyjna), a następnie ich podaniu (prowokowanie) i obserwacji reakcji pacjenta.

Wyniki badań są przekazywane w formie opisu.

Czas

Czas badań jest każdorazowo ustalany indywidualnie z lekarzem alergologiem

Informacje, które należy zgłosić wykonującemu badanie

Przed badaniem

• Zaostrzenie objawów choroby alergicznej.
• Ostre choroby infekcyjne.
• Choroby przewlekłe (np. leczenie nadciśnienia tętniczego).

W czasie badania

• Wszelkie nagłe dolegliwości: uczucie osłabienia, kaszel, chrypka, duszność, zaburzenia połykania, zaburzenia widzenia, świąd skóry, objawy ze strony nosa (zatykanie, wydzielina, świąd i kichanie), objawy ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia, ból brzucha, biegunka).

Jak zachować się po badaniu?

W dniu po badaniu należy unikać możliwości kontaktu z alergenami i większych wysiłków fizycznych.

Możliwe powikłania po badaniu

Ze względu na możliwość wystąpienia reakcji ogólnej, ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie (szczególnie po teście śródskórnym), chory po wykonaniu testów powinien pozostawać pod obserwacją lekarza przez co najmniej 2 godziny.
Mogą wystąpić również nadmierne reakcje miejscowe, takie jak: obrzęk, zaczerwienienie, oraz ogólne, takie jak: uczucie rozbicia i podwyższona ciepłota ciała. Powyższe objawy należy zgłosić lekarzowi.

Badanie może być powtarzane wielokrotnie.

Opracowano na podstawie:
dr n. med. Roman Sopel
dr n. med. Grzegorz Mincewicz
Testy ekspozycyjne
„Encyklopedia Badań Medycznych”
Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996