Scyntygrafia nerek

Badanie nazywane jest również: BADANIE IZOTOPOWE NEREK, RENOSCYNTYGRAFIA

Do badań izotopowych nerek zalicza się:
– Statyczną scyntygrafię nerek,
– Renografię izotopową,
– Renoscyntygrafię izotopową.

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Scyntygrafia nerek jest to obrazowa metoda badania struktury i czynności nerek (obu razem lub każdej z osobna). Obraz otrzymuje się poprzez podanie niewielkich dawek izotopów promieniotwórczych (radioznaczników) – zwykle technetu-99 lub coraz rzadziej jodu-131, które gromadzą się na krótki czas w nerkach. Poprzez dobór odpowiednich metod i radioznaczników (sprzężenie izotopów z wybranymi związkami chemicznymi) można ocenić ukrwienie nerek, wielkość filtracji kłębkowej, wydzielanie cewkowe oraz wydalanie moczu. Wszechstronna ocena przedstawionych powyżej parametrów możliwa jest dzięki zastosowaniu specjalnego oprzyrządowania (gammakamery połączonej z komputerem). Niekiedy badania izotopowe nerek uzupełnia się także o testy farmakologiczne, które polegają na ocenie funkcji nerek po podaniu badanemu dodatkowo leków: kaptoprilu bądź furosemidu. Po zakończeniu badania uzyskuje się barwny wydruk przedstawiający nerki oraz ewentualne dane liczbowe i wykresy określające zachowanie poszczególnych wskaźników.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

Statyczna scyntygrafia nerek

Badanie ocenia strukturę narządu (kształt, wielkość, położenie, ruchomość, rozmieszczenie radioznacznika w miąższu nerek).

Renografia izotopowa

Badanie ocenia czynność nerek (ukrwienie nerek, wielkość filtracji kłębkowej, wydzielanie kanalikowe, wydalanie moczu).

Renoscyntygrafia izotopowa

Renoscyntygrafia łączy dwa poprzednie badania i daje dodatkowo możliwość obliczenia tzw. radioklirensów nerkowych (wielkość przepływu osocza lub filtracji kłębkowej) dla każdej nerki osobno. Oddzielna ocena funkcji każdej nerki jest o tyle ważna, że badania biochemiczne (krwi i moczu) oceniają funkcje obu nerek, gdy tymczasem możliwe jest znaczne uszkodzenie jednej nerki przy wzmożonej czynności drugiej i pozornie prawidłowych parametrach krwi lub moczu.

Test farmakologiczny z kaptoprilem, często stosowany w diagnostyce nadciśnienia tętniczego, pozwala różnicować nadciśnienie na tle miąższowego uszkodzenia nerek od nadciśnienia naczyniowo-nerkowego. Test farmakologiczny z furosemidem służy do oceny ewentualnego wodonercza i podmiedniczkowego zwężenia moczowodu.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

• Nadciśnienie tętnicze.
• Zwężenie tętnicy nerkowej.
• Guzy nerki i nadnerczy.
• Wielotorbielowate zwyrodnienie nerek.
• Gruźlica nerek.
• Blok odpływu moczu (kamica nerkowa, martwica brodawek nerkowych, podmiedniczkowe zwężenie moczowodu).
• Wady wrodzone nerek.
• Ocena nerki przeszczepionej.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Badanie wykonuje się pacjentom będącym na czczo. Badanie to wymaga nieruchomej pozycji pacjenta wobec głowicy gammakamery dlatego małym dzieciom należy podać środek uspokajający przepisany wcześniej przez lekarza pediatrę. U dzieci wskazane jest podanie środka uspokajającego

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Lekarz prowadzący określa zakres koniecznych badań dodatkowych zwłaszcza oceniających funkcje nerek. Konieczne jest określenie stężenia kreatyniny w surowicy. W przypadku jawnej niewydolności nerek obraz scyntygraficzny można uzyskać tylko przy pomocy zastosowania niektórych znaczników izotopowych. Jeśli wykonano badanie ultrasonograficzne jego opis bywa przydatny dla lekarza opisującego badanie scyntygraficzne.

OPIS BADANIA

Pacjent do badania układa się w pozycji na brzuchu. Nie musi być rozebrany, powinien jednak odłożyć na bok metalowe przedmioty (monety w kieszeniach, klamry pasków) mogące przysłonić obraz. Radioznacznik podaje się dożylnie (zwykle do żyły w dole łokciowym), najlepiej przez cewnik żylny (venflon), w określonym czasie przed wykonaniem właściwych pomiarów scyntygraficznych.

Statyczna scyntygrafia nerek

Statyczna scyntygrafia nerek rozpoczyna się po jednej lub po 4 godzinach po iniekcji radioznacznika, w zależności do rodzaju użytego radioznacznika izotopowego. Czas pomiaru wynosi około 10 min.

Renografia i renoscyntygrafia izotopowa

Renografię i renoscyntygrafię izotopową rozpoczyna się w momencie iniekcji radioznacznika. Czas rejestracji wyników wynosi około 30 minut. Jeśli wykonuje się test farmakologiczny z kaptoprilem, badanie powtarza się po podaniu badanemu uprzednio doustnie 50 mg kaptopilu. W teście farmakologicznym z furosemidem badanemu podaje się dożylnie w 15 minucie wykonywania pomiarów scyntygraficznych 40-80 mg furosemidu i, bez dodatkowego dostrzykiwania radioznacznika, ponownie rejestruje się przez 15 minut wydalanie moczu przez nerki. Wyniki badań przekazywane są w formie opisu, niekiedy z dołączonymi wydrukami i kliszami fotograficznymi (scyntygramami).

CZAS

Badania trwają zwykle kilkadziesiąt minut

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

• Występowanie okoliczności uniemożliwiających dokładne wykonanie zbiórki dobowej moczu (np. biegunka).
• Aktualnie przyjmowane leki.
• Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).
• Ciąża.

W czasie badania

• Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból, duszność).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Zaraz po badaniu należy wypłukać z organizmu resztki izotopu przez wypicie 0,5-1 l płynów obojętnych (woda, herbata, soki).

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Brak powikłań. Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet będących w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

Opracowano na podstawie:
dr n. med. Piotr Lass
prof. dr hab. med. Bolesław Rutkowski
Scyntygrafia nerek
„Encyklopedia Badań Medycznych”
Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996