Badanie nasienia, czyli spermiogram (znany również jako seminogram), to podstawowe narzędzie diagnostyczne stosowane w ocenie męskiej płodności. Wykonywane jest zarówno u par z trudnościami w zajściu w ciążę, jak i profilaktycznie, w ramach świadomego planowania rodziny. Badanie polega na szczegółowej analizie próbki nasienia, a jego celem jest ocena potencjału rozrodczego mężczyzny. Wyniki spermiogramu są porównywane z normami opracowanymi przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), co umożliwia określenie, czy plemniki są zdolne do zapłodnienia.
W tym artykule
Na czym polega badanie nasienia?
Badanie polega na oddaniu próbki ejakulatu do analizy laboratoryjnej. Wystarczy zazwyczaj ok. 2–5 ml nasienia, przy czym wielu mężczyzn zastanawia się, ile nasienia do badania faktycznie potrzeba. Minimalna objętość uznana za diagnostycznie przydatną to 1,4 ml. Próbkę oddaje się w warunkach zapewniających pełną intymność – najczęściej w specjalnie przygotowanym pokoju w klinice lub laboratorium. Następnie próbka trafia bezpośrednio do laboratorium, gdzie analizowana jest pod kątem takich parametrów jak: liczba plemników, ich ruchliwość, morfologia (czyli budowa), żywotność oraz odczyn pH.
Normy WHO dla badania nasienia (2021)
Poniższa tabela przedstawia aktualne wartości referencyjne, które według WHO powinny zostać spełnione, aby wynik uznać za prawidłowy:
| Parametr | Wartość referencyjna |
|---|---|
| Objętość ejakulatu | ≥ 1,4 ml |
| Całkowita liczba plemników | ≥ 39 mln |
| Koncentracja plemników (na 1 ml) | ≥ 16 mln/ml |
| Ruch postępowy plemników | ≥ 30% |
| Ogólna ruchliwość plemników | ≥ 42% |
| Morfologia plemników (prawidłowa budowa) | ≥ 4% |
| Odsetek żywych plemników | ≥ 58% |
| pH nasienia | ≥ 7,2 |
Warto pamiętać, że wartości te są uśrednione dla populacji i nie zawsze jednoznacznie wskazują na płodność lub jej brak. Pojedyncze odchylenie od normy nie musi oznaczać problemu, jeśli inne parametry mieszczą się w zakresie referencyjnym. Z tego względu interpretacja wyników powinna być zawsze kompleksowa i uwzględniać ogólny stan zdrowia pacjenta oraz historię starań o dziecko.
Jak interpretować wyniki seminogramu?
Interpretacja wyników powinna być dokonana przez lekarza androloga, który uwzględni wszystkie parametry oraz dodatkowe informacje kliniczne. Poniżej przedstawiono podstawowe zaburzenia, które mogą wystąpić w wyniku badania:
- Normozoospermia (normospermia) – wszystkie parametry w normie, nasienie uznaje się za prawidłowe.
- Oligozoospermia – zbyt mała liczba plemników w nasieniu, co może utrudniać zapłodnienie.
- Azoospermia – brak plemników w ejakulacie, wymaga szczegółowej diagnostyki.
- Asthenozoospermia – obniżona ruchliwość plemników, co ogranicza ich zdolność do dotarcia do komórki jajowej.
- Teratozoospermia – duży odsetek plemników o nieprawidłowej budowie, co może wskazywać na zaburzenia rozwoju plemników.
- Martwe plemniki w nasieniu – obniżony odsetek żywych plemników (poniżej 58%).
- Oligoasthenoteratozoospermia (OAT) – połączenie trzech zaburzeń: mała liczba, słaba ruchliwość i zła budowa plemników. To jedno z najczęstszych rozpoznań u mężczyzn z niepłodnością.
Ile plemników potrzeba, by doszło do zapłodnienia?
Choć biologicznie do zapłodnienia wystarczy jeden zdrowy plemnik, w praktyce konieczna jest obecność milionów. Po ejakulacji plemniki muszą przebyć długą i trudną drogę przez szyjkę macicy, jamę macicy i jajowód. Tylko nieliczne z nich mają szansę dotrzeć do komórki jajowej. Dlatego tak ważna jest odpowiednia koncentracja plemników, ich ruch postępowy oraz zdolność do przetrwania w kwaśnym środowisku pochwy.
Właśnie z tego powodu pytania typu ile plemników jest w spermie, ile potrzeba spermy żeby doszło do zapłodnienia czy czy martwe plemniki w nasieniu przekreślają szansę na ojcostwo są tak istotne. Odpowiedzi można znaleźć dopiero po pełnej analizie seminogramu.
Co oznacza wynik poniżej normy?
Wyniki odbiegające od normy mogą być spowodowane różnymi czynnikami – od czasowych zaburzeń (np. infekcji, stresu) po przewlekłe choroby, wady anatomiczne czy zaburzenia hormonalne. Jeśli badanie wskazuje na koncentrację plemników poniżej normy lub inne nieprawidłowości, lekarz może zaproponować dodatkowe testy:
- badanie fragmentacji DNA plemników – pozwala ocenić integralność materiału genetycznego
- test HBA – ocena zdolności plemników do wiązania z kwasem hialuronowym, co wskazuje na ich dojrzałość
- oznaczenie poziomu stresu oksydacyjnego – nadmiar wolnych rodników może uszkadzać plemniki
Niepokojące wyniki nie oznaczają automatycznie bezpłodności. Wiele problemów można skutecznie leczyć – czasem wystarczy zmiana stylu życia, innym razem konieczne są specjalistyczne terapie.
Jak się przygotować do badania nasienia?
Przygotowanie do badania jest niezwykle istotne dla wiarygodności wyniku. Mężczyzna powinien:
- zachować abstynencję seksualną przez 2–7 dni – zbyt krótka lub zbyt długa wstrzemięźliwość może zaburzyć wynik
- unikać alkoholu, palenia papierosów oraz nadmiernego wysiłku fizycznego
- nie wykonywać badania podczas infekcji, gorączki czy antybiotykoterapii – należy odczekać co najmniej 14 dni od zakończenia leczenia lub ustąpienia objawów
Zalecane jest również utrzymanie stabilnej diety i unikanie nagłych zmian, które mogłyby wpłynąć na jakość nasienia.
Podsumowanie
Seminogram to podstawowe, ale bardzo ważne badanie w diagnostyce męskiej płodności. Pozwala określić, czy jakość nasienia jest wystarczająca, aby doszło do zapłodnienia. Jeśli koncentracja plemników jest poniżej normy, występują martwe plemniki w nasieniu lub inne nieprawidłowości, warto skonsultować się z lekarzem i przeprowadzić dalszą diagnostykę. Współczesna medycyna oferuje wiele skutecznych metod leczenia niepłodności męskiej, dlatego nie warto zwlekać z podjęciem działań.
Zauważyłeś nieprawidłowości w wyniku badania nasienia? Umów się na konsultację z andrologiem i zadbaj o swoją płodność.
Źródło:
- World Health Organization. WHO Laboratory Manual for the Examination and Processing of Human Semen, 6th Edition. 2021. https://www.who.int/publications/i/item/9789240030787
fot. TBIT/pixabay
