Duszności – skąd się biorą? Czy to zawsze groźny stan?

Dla duszności[1] charakterystyczne jest nieprzyjemne oddychanie, czyli brak powietrza, który można odczuwać na różne sposoby. Duszność może pojawić się podczas wysiłku albo spoczynku, ale najczęściej jej przyczyny związane są z dolegliwościami układu oddechowego. Często jest również tak, że duszność występuje jako odpowiedź na duży stres, a także intensywne przeżycia emocjonalne.

Dolegliwość ta pojawia się w wyniku dostarczenia do organizmu zbyt małej ilości tlenu i w związku z upośledzeniem wydalania z niego dwutlenku węgla. Najczęściej dzieje się tak z powodu:

• niewydolności układu krążenia,
• zapalenia oskrzeli,
• zaburzeń metabolicznych,
• zaburzeń psychogennych,
• niewydolności narządu oddechowego,
• astmy,
• zmniejszenia objętości płuc z powodu ucisku z zewnątrz, np. płyn w jamie opłucnej, odma albo nowotwór,
• rozedmy płuc.

Wśród innych przyczyn wymienia się:

• występowanie ciała obcego,
• zaburzenia lękowe,
• niewydolność serca[2],
• uszkodzenie dróg oddechowych o charakterze toksycznym,
• zawał serca,
• niedokrwistość,
• obturacyjną chorobę płuc,
• brak aktywności fizycznej — wtedy duszność pojawia się po wysiłku fizycznym u osób, które prowadzą przeważnie siedzący tryb życia.

Jak objawia się duszność?

Najczęściej występujące objawy duszności to:

• przyspieszony oddech,
• płytki oddech,
• włączenie się do pracy dodatkowych mięśni oddechowych,
• ruchomość skrzydełek nosa,
• zaciąganie międzyżebrzy,
• przyjmowanie przeważnie pozycji pochylonej do przodu, czyli opieranie się o coś,
• wydobywanie się z ust charakterystycznego dźwięku,
• słyszalne świsty,
• krwioplucie — jest to odkrztuszanie krwi z dróg oddechowych, którego występowanie zwraca uwagę na zatorowość płucną albo przewlekłe zapalenie oskrzeli.

Przyczyną do niepokoju powinny być również inne objawy towarzyszące, takie jak: utrata masy ciała, nocne pocenie się, splątanie i zaburzenia świadomości oraz ból w klatce piersiowej. Na przykład duszność i ból w klatce piersiowej mogą wskazywać na zawał serca.

Postępowanie przy duszności

Postępowanie jest tutaj uzależnione od przyczyny, która spowodowała duszność. Jeśli na przykład jest to uczucie silnych duszności w zatłoczonym pomieszczeniu, to należy wyjść na zewnątrz i zaczerpnąć świeżego powietrza. Gdy jednak duszność wynika z silnego stresu, konieczne jest uspokojenie się, odwrócenie myśli od niepotrzebnych emocji i powolne oddychanie.

W leczeniu duszności bardzo ważne znaczenie ma tlen, który należy dostarczyć pacjentowi jak najszybciej i to nawet za pomocą świeżego powietrza. Do tego należy zapewnić odpowiednią pozycję, która ułatwi oddychanie, jednak nie może to być pozycja leżąca, tylko półsiedząca lub siedząca.

Jeśli duszność występuje u osób cierpiących na choroby oddechowe, podaje się im preparaty rozszerzające oskrzela. Na przykład będzie to lek z substancją czynną salbutamol, która jest organicznym związkiem chemicznym, powodującym rozkurcz oskrzeli w sytuacji odwracalnego ich zwężenia i poprawę wentylacji płuc.

Gdy przy duszności występuje jeszcze kaszel, można podać leki na kaszel, np. z substancją czynną ambroksol. Substancja ta ma działanie mukolityczne, wykrztuśne oraz ułatwia odkrztuszanie zalegającej wydzieliny. Wspomaga również oczyszczanie dróg oddechowych i nie zaburza naturalnego odruchu kaszlu. Może być stosowana w ostrych i przewlekłych chorobach dróg oddechowych, które przebiegają z utrudnionym odkrztuszaniem zalegającej wydzieliny.

Referencje:

1. Straburzyńska-Migaj, Chory z dusznością – czy to może być niewydolność serca? [w:] „Lekarz POZ”, 3/2018.
2. Chodurek, Duszność – przyczyny, diagnostyka, postępowanie i dylematy ratownika medycznego.

[1] K. Chodurek, Duszność – przyczyny, diagnostyka, postępowanie i dylematy ratownika medycznego.
[2] E. Straburzyńska-Migaj, Chory z dusznością – czy to może być niewydolność serca? [w:] „Lekarz POZ”, 3/2018.