Przysadka mózgowa to swego rodzaju centrum dowodzenia układem hormonalnym człowieka. Sama również jest gruczołem wydzielniczym – produkuje m.in. niektóre hormony płciowe, a także takie, które sterują wydzielaniem substancji w innych miejscach organizmu. Niestety jak w każdym innym narządzie, w przysadce mózgowej może rozwinąć się nowotwór. Jak go rozpoznać i leczyć?
W tym artykule
Czym jest gruczolak przysadki mózgowej?
Gruczolak przysadki mózgowej to łagodny guzek nowotworowy, który rośnie bardzo wolno i rzadko przekształca się w postać złośliwą, czyli dającą przerzuty. Jego źródłem mogą być komórki wydzielnicze lub takie, które nie uwalniają żadnych hormonów (tzw. nieme). W zależności od tego guz będzie dawał inne objawy.
Istnieje wiele podtypów gruczolaków, które różnią się od siebie np. wydzielanymi hormonami. Wyróżnia się m.in.:
- prolaktynoma – wydziela prolaktynę,
- guz kortykotropinowy– wydziela ACTH, czyli hormon pobudzający nadnercza,
- somatotropinoma – produkuje hormon wzrostu,
- guz tyreotropowy – wydziela TSH, który stymuluje tarczycę.
Przyczyny rozwoju gruczolaków przysadki mózgowej nie są do końca znane. Większość rozwija się spontanicznie, chociaż pewną rolę odgrywają też predyspozycje genetyczne.
Jakie objawy mogą dawać gruczolaki przysadki mózgowej?
Objawy gruczolaków są bardzo zróżnicowane, bo zależą od ich typu. Gruczolaki nieme, które nie wydzielają żadnych hormonów, najczęściej wywołują objawy w wyniku ucisku na sąsiednie struktury w mózgu, głównie nerw wzrokowy. Z tego powodu mogą pojawić się m.in. bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia oraz problemy ze snem.
Objawy gruczolaków wydzielniczych będą inne w zależności od tego, jaki hormon uwalniają do organizmu.:
- prolaktynoma – spadek libido, zaburzenia miesiączkowania, nadmierne owłosienie, niepłodność, powiększenie gruczołów sutkowych u mężczyzn,
- somatotropinoma – u dzieci powoduje gigantyzm, a u dorosłych akromegalię, która objawia się powiększeniem dłoni, stóp, języka i żuchwy oraz pogrubieniem rysów twarzy. Dodatkowo może rozwinąć się cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, osteoporoza czy osłabienie mięśni,
- guz kortykotropinowy – wywołuje nadczynność kory nadnerczy, a co za tym idzie nadmiar hormonu stresu – kortyzolu we krwi. To prowadzi do rozwoju choroby Cushinga, która objawia się m.in. otyłością zlokalizowaną w okolicach brzucha i twarzy, osłabieniem mięśni kończyn, pogorszeniem kondycji skóry (staje się cienka, podatna na rozstępy, trądzikowa), nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą,
- guz tyreotropowy – powoduje nadczynność tarczycy, której towarzyszą m.in. zaburzenia koncentracji, drażliwość, problemy jelitowe, wahania masy ciała, osłabienie mięśni, drżenie rąk i zaburzenia miesiączkowania.
Diagnostyka gruczolaka przysadki mózgowej
Do rozpoznania gruczolaka niezbędne jest wykonanie badań z krwi oraz obrazowych mózgu:
- oznaczenie stężenia hormonów wydzielanych przez przysadkę, np. prolaktyny (PRL), somatotropiny (GH), tyreotropiny (TSH), folikulotropiny (FSH), hormonu luteinizującego (LH),
- badanie okulistyczne – ocena pola widzenia oraz badanie dna oka,
- rezonans magnetyczny przysadki z kontrastem.
Leczenie gruczolaka przysadki mózgowej
Leczenie gruczolaków przysadki zależy od ich rodzaju. W przypadku niewielkich guzów nieczynnych hormonalnie, które nie zaburzają pola widzenia, zaleca się regularnie wykonywanie kontrolnego rezonansu magnetycznego. Jeśli gruczolak się nie powiększa i nie daje żadnych objawów, wystarczy go obserwować – interwencja jest niepotrzebna.
Guzy prolaktynowe mogą być leczone farmakologicznie. W tym celu stosuje się leki z grupy agonistów dopaminy, które hamują wydzielanie prolaktyny przez przysadkę. W ten sposób zmniejszają objawy wynikające z jej zbyt wysokiego stężenia, mogą też przyczynić się do zmniejszenia rozmiaru samego guza. Pozostałe guzy aktywne hormonalnie oraz wszystkie, które zaburzają widzenie lub się powiększają, należy usunąć operacyjnie.
photo by MART PRODUCTION/pexels
